Kubilay Kaptan son 25 yılda çöken binaların acı hikayelerini yazdı ve ekledi: “Para hırsıyla gözü dönmüş insanların yaptığı ve denetlenmediği için çöken binalar ve yitip giden onca can, verilmeyen cezalar, haksızlıklar bu yazının özetidir.”
Yazı başlığında geçen “Rıza Bey, Bayram, Tarhan, Yılmaz Erbek, Yeşilyurt, Ölçer, Işık, Mavi Göl, Sevgi, Güven, Sefa, Huzur” birer insan, yer veya sıfat değil ülkemizde farklı sebeplerle çöken binaların isimleridir.
Türkiye’de son 25 yılda çöken bina isimlerinden cümle değil öykü yazarsınız.
Rıza Bey Apartmanı
İzmir’de 30 Ekim’de meydana gelen depremde anında yıkılan Rıza Bey Apartmanı 37, Emrah Sitesi’ndeki iki bina 30, Doğanlar Apartmanı 14, Yağcıoğlu Apartmanı ve Barış Sitesi’nin 3 bloku 11’er, Yılmaz Erbek Apartmanı ise 9 kişiye mezar oldu.
Rıza Bey Apartmanı’nın müteahhidi H.H.Ö. “Ben yıkılan Rıza Bey apartmanı çevresinde 12 yüksek bina yaptırdım. Diğer binalarda hiçbir hasar yoktur. Bundan dolayı söz konusu yıkımın benimle bir ilgisi yoktur” ifadeleriyle kendisini savundu. H.H.Ö.’nün avukatı apartmanın altındaki güzellik salonunun taşıyıcı kolunu kestiğini düşündüklerini söyledi.
Yılmaz Erbek Apartmanı
Yılmaz Erbek Apartmanı fenni mesulü N.B. üzerine atılan suçlamayı kabul etmezken, avukatı müvekkilinin binada yeterli malzeme kullanılıp kullanılmadığını bilemeyeceğini ileri sürdü. N.B.’nin avukatı binada 26 Mart 2002 tarihinde tadilat yapıldığını ve projenin altında başka birini imzasının bulunduğunu söyleyerek, “Projeyi imzalayan E.İ.’dir. Kendisi bunu imzalayarak müvekkilin sorumluluğunu ortadan kaldırmıştır. Müvekkilin bağı kalmamıştır. Müvekkilimin bunların hiçbirinde imzası yoktur. Kendisinin hiçbir kabahati yokken 4 gündür gözaltındadır” diye konuştu.
Ölçer Apartmanı
Kastamonu’nun Bozkurt ilçesinde Ağustos 2021’de 60 kişinin hayatını kaybettiği sel felaketinde çöken 8 katlı Ölçer Apartmanından 9 kişinin cansız bedeni çıkartıldı. 11 kişinin kayıp olduğu ve halen arandıkları öğrenilirken, apartmanın müteahhidi Mehmet Ö.’nün selin ardından ailesiyle birlikte ilçeden ayrıldığı öğrenildi. Ayrıca çay kenarında yapımı süren 8 katlı apartmanın müteahhidinin de Mehmet Ö. olduğu iddia edildi. Sonrasında Mehmet Ö. İstanbul’da 17 Ağustos tarihinde gözaltına alındı.
Bayram Oteli
Van’da 9 Kasım 2011’de 5.6 büyüklüğündeki depremde 25 bina ile birlikte Bayram Oteli de yıkıldı. Yıkılan otelin enkazında 24 kişi yaşamını yitirdi. Van 2’nci Ağır Ceza Mahkemesi’nde açılan davada otel sahibi Tevfik Bayram, ‘Bilinçli taksirle 1’den fazla kişinin ölümüne sebebiyet vermek’ suçundan 11 yıl 1 ay 10 gün hapis cezası verildi. Yargıtay 12’nci Ceza Dairesi, ‘Eylemin ağırlığı ve ölen kişi sayısının fazlalığı’ nedeniyle otel sahibi Tevfik Bayram’a verilen cezayı az bularak yerel mahkemenin kararını bozdu. Tevfik Bayram’ın avukatlarının bozma kararına yaptığı itirazı da reddeden Yargıtay 12’nci Ceza Dairesi, dava dosyasını Van’a gönderdi. Yapılan yeni duruşmada Bayram’ın Avukatı, AFAD tarafından hazırlanan bir belgenin kopyasını delil olarak mahkeme heyetine sundu. Avukat, Bayram Oteli için yapılan inceleme ardından ön hasar tespit formu olan ve ‘Hasarlı oturulur’ ibaresi yazılı kutucuğun işaretlendiği bir belgenin kopyasını erdi. Bunun üzerine mahkeme heyeti belgenin aslının AFAD’tan istenmesine ve tutuklu sanık Tevfik Bayram’ın sağlık durumunun cezaevinde kalmasına uygun olup olmadığının belirlenmesi için Adli Tıp’a sevkine karar verdi.
Depremde hayatını kaybedenlerin avukatı Övgü Erdoğan, sanık avukatları tarafından mahkemeye sunulan belgenin Tevfik Bayram’ın suçunu ortadan kaldırmadığını söyledi. Erdoğan, “Eğer böyle bir belge vardıysa şimdiye kadar AFAD neden vermedi. Ayrıca AFAD defalarca yaptığı açıklamalarda otelde inceleme yapmadığını söyledi. Eğer böyle bir belge doğruysa ve sonradan hazırlanmamışsa Türk halkı ve mahkemeler devlet tarafından kandırılmıştır. Burada AFAD büyük bir suç işlemiştir” dedi.
Işık Apartmanı
2011 yılında Van’da meydana gelen depremde 10 kişinin yaşamını yitirdiği Işık Apartmanı davası sonuçlandı. Mahkeme, sanıkların 6 yıl 8’er aylık hapis cezasını 46 bin 800’er TL para cezasına çevirdi. Sanıklar verilen 48 bin 600’er TL adli para cezasını 24 ay taksitle ödeyebilecek.
Sevgi Apartmanı
Van’ın Erciş ilçesinde 23 Ekim 2011’de meydana gelen 7.3 büyüklüğündeki depremde Sevgi Apartmanı’nın yıkılması sonucu 39 kişi yaşamını yitirdi.
Erciş Cumhuriyet Başsavcılığı, müteahhit Salih Ölmez ve inşaat mühendisi Murat Kazancı hakkında taksirle birden fazla kişinin ölümüne ve yaralanmasına neden olmak suçundan dava açtı. Savcı, esas hakkındaki mütalaasında sanıkların bilinçli taksirle ölüme neden olmaktan cezalandırılmasını istedi. Mahkemenin duruşmada yargılamayı bitirerek iki sanığın beraatine hükmettiği açığa çıktı. Durumdan habersiz olan avukatlara karar tebligatı da yapılmadı. Bu nedenle beraat kararı kesinleşti.
Sefa Apartmanı
Van’da meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki ilk depremde yıkılan ve 18 kişinin yaşamını yitirdiği Sefa Apartmanı’nın sahibi Nezir Baş avukatları aracılığıyla açıklama yaptı. Baş, kendileri tarafından yasal dayanakları uyarınca yaptırılan bilirkişi incelemeleri sonucunda, Sefa Apartmanı’nda kolon sayılarının projedeki kolon sayılarıyla aynı olduğunu söyledi. Baş, “Buna göre Safa apartmanında kesinlikle kolon kesilme olayının olmadığı tespit edilmiştir” dedi.
Kolonların kesildiği iddia edilen Sefa apartmanının bilirkişi raporlarında, apartmanın bazı kolon boyutlarında uyumsuzluk olduğu tespit edilirken, bununla ilgili yapı sorumlusu suçlandı. Sefa Apartmanı’nda bazı projelerin olmadığının vurgulandığı raporda, proje ve yapım aşamasındaki yetersizliklere dikkat çekildi. Bilirkişiler Bayram Otel’de olduğu gibi, Sefa Apartmanı’nda da kullanılan malzemenin kalitesiz olduğuna dikkat çekti.
Mavi Göl Apartmanı
Elazığ’da gerçekleşen 6.8 büyüklüğündeki depremde 12 saat sonra enkaz altından sağ çıkarılan ancak ilerleyen saatlerde hayatlarını kaybeden 6 aylık hamile bir anne ve 12 yaşındaki oğlunun yaşadığı Mavi Göl apartmanının Van depreminde de hasar gördüğü ancak 2011’den bu yana hiçbir şey yapılmadığı iddia edildi.
Tarhan Apartmanı
17 Ağustos 1999 Marmara depremi, sarsıntının yaşandığı her yerde acılarla anılırken, Eskişehir’de yıkılan ve 33 cana mal olan binanın karşısında çay ocağı işleten Mustafa Durak, olayı hatırladıkça acısının arttığını anlattı.
Kendisinin deprem sonrasında olay yerinde geldiğini belirten Durak, ilk gördüğünün çevredeki toz bulutları olduğunu söyledi. Durak, “Deprem olduğu sırada ben evdeydim. Haberim olduktan sonra yıkılan binaya yakın olan çay ocağıma geldim. Geldiğimde askerler çalışmalarına başlamış, cesetleri yavaş yavaş çıkartıyorlardı. Ağustos ayı olduğu için çok sıcak bir gündü. Bazı cesetler kokmaya başlamıştı. Enkazdan hastalık çıkmaması için askerler yıkılan bölgeyi kireçlemişti. Depremden sonra yıkılan binadan yaralı olarak kurtulanlar bir daha bu tarafa uğramadı” dedi.
Yeşilyurt Apartmanı
İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan iddianamede, Kartal Yeşilyurt Apartmanı’nın 6 Şubat 2019 tarihinde çöktüğü, çökme sonucu 21 kişinin öldüğü, 17 kişinin de yaralandığı belirtildi. İddianamede, inşaatta standartlara uymayan beton kullanıldığı, betonun deniz kumundan yapıldığı belirtilerek, betonun TSE standartlarına uygun olmadığı bilgisine yer verildi. Standartlara uygun olmayan betonun binanın yıkılmasında ana etken olduğu savunulan iddianamede, binanın en ve boyunun da projeye uygun olmadığı, 7 katlı binanın 2 katının kaçak yapıldığı, 7 kat olarak hesaplanan binaya 9 katın yükünün taşıtıldığı kaydedildi.
Güven Apartmanı
Marmara depreminde ailesinden 3 kişi kaybettiğini belirten Feryal Koçak, “Gölcük’teki Güven Apartmanı’nda akrabalarımız vardı. Annem Aygül Koçak, İstanbul Avcılar’da oturuyordu. Gölcük’e akrabalarımıza ziyarete gelmişlerdi ve depremi burada yaşadılar. Annem ile birlikte teyzem ve kuzenim yaşamlarını yitirdi. Acının haricinde hissedilen hiçbir şey yok. İnsanlar, pirinç dikilecek yere bina diktiler. Bizim yüreklerimiz de o enkazın altında bıraktılar. Bizim yüreğimiz hala o enkazın altından çıkmadı” dedi.
Huzur Apartmanı
Zeytinburnu’nda beş katlı bir apartman gece yarısı çöktü. 1987 yılında iskân alan bina iki kişiye mezar olurken 26 kişi de enkazdan yaralı olarak çıkarıldı. Belediye Başkanı Aydın, çöken binanın yasal anlamda hiçbir probleminin olmadığını belirterek “Kentsel Dönüşüm Yasası, AK Parti ve CHP’li milletvekillerinin oybirliği ile çıkarılmalı. Aksi takdirde yasa sağlıklı bir şeklide işlemez” dedi.
Davalar
Çöken binalarla ilgili açılan 2100 davada sadece 110 ceza verildi. Sadece 110!
17 Ağustos 1999 Gölcük depreminden başlayalım. 7.4 kuvvetindeki depremde 17 bin 408 kişi hayatını kaybetti. Kayıpların çoğu konutların yıkılmasından kaynaklandı. Depremde 112 bin 724’ü yıkık ve ağır hasarlı olmak üzere toplam 376 bin 479 konut ve işyerinde hasar saptandı.
Kamuoyu baskıları sonucu 2100 kadar dava açılsa da 1800 dava yasal boşluklar nedeniyle düştü. Kalan 300 davadan sadece 110’u ceza ile sonuçlandı ve bu cezaların çoğu ertelendi. Bunun dışında kalan davalar ise 16 Şubat 2007’de yedi buçuk yıl geçtikten sonra zaman aşımına uğrayarak düştü.
Kocaeli’nde açılan 600’e yakında davada sadece 12 kişi 10’ar ay hapis cezası aldı. Altısının cezası infaz edildi, altısının cezası ise ertelendi. Sakarya’da 695 davadan sadece beş kişiye ceza çıktı. Düzce’de 220 kadar dava açıldı. Yargılamaların sonucunda hiç kimse cezaevine girmedi. Yalova’da ise 173 dava açıldı. Hemen hemen tamamı sonuçlansa da ceza aldığı bilinen tek isim müteahhit Veli Göçer oldu. Göçer, 18 yıl 9 ay hapis cezasına çarptırılsa da 7,5 yıl hapis yattıktan sonra 2011’de tahliye edildi. Göçer 2018’de yeni bir müteahhitlik firması kurdu ve yeniden inşaat yapmaya başladı. 1999 Gölcük depreminin ardından 170 kamu görevlisine de ‘görevi ihmal’ suçlamasıyla dava açıldı. Bazı kamu görevlileri görevden uzaklaştırılırken, bazı davalar da zaman aşımı nedeniyle düştü.
1 Mayıs 2003’te Bingöl’de meydana gelen 6,4’lük depremde 177 kişi öldü, 625 bina çöktü veya ağır hasara uğradı. Depremde en fazla can kaybı Çeltiksuyu Pansiyonlu İlköğretim Okulu’nda yaşandı. Okulun koğuş bloku çökmesi sonucu 1’i öğretmen 84’ü öğrenci 85 kişi hayatını kaybetti. Bingöl Ağır Ceza Mahkemesi ‘taksirle ölüme neden olmak’ suçundan okulu yapan müteahhit Şeref Bozkuş’a üç buçuk, kontrol mühendisi Şadiye Topçu ve mühendis İsmet Elhakan’a da iki buçuk yıl hapis cezası verdi. Davada yargılanan altı sanık da beraat etti. Yargıtay, yerel mahkemenin verdiği cezaları onadı. Karın onanmasından sonra Bozkuş 1.5, Elhakan ise 1 yıl cezaevinde kalarak tahliye oldu. Hayatını kaybedenlerin yakınlarının açtığı davada ise Elazığ Bölge İdare Mahkemesi, Milli Eğitim Bakanlığı’nın ailelere 50 ile 120 bin TL arasında değişen tazminat ödemesine karar verdi.
23 Ekim 2011’de 7.2 büyüklüğündeki Van-Erciş merkezli deprem ve 9 Kasım 2011’de yaşanan 5.6 büyüklüğündeki Van-Edremit merkezli deprem bölgenin yapı stoğu nedeniyle yıkıcı hasar yarattı. Depremde toplam 604 insan hayatını kaybetti, 4 bin 152 kişi de yaralandı. Depreminin ardından ilk ceza, 24 kişinin hayatını kaybettiği Bayram Oteli’nin sahibi Tevfik Bayram’a verildi. Bayram 15 yıl 6 ay 20 gün hapis cezasına çarptırıldı. 4 yıl cezaevinde kalan Bayram, 2016’da çıkartılan bir Kanun Hükmündeki Kararname sonrası tahliye edildi. Efkan Ala kamu görevlilerinin soruşturulmasına izin vermedi.
Van depreminde ikinci hapis cezası depremden 4 yıl sonra çıktı. Ruhsatta 4 kat görülmesine rağmen 6 kat olarak inşa edilen ve yine ikinci depremde yıkılan Aslan Oteli’nin ortakları Ahmet ve Mahmut Arslan 11 yıl 1 ay 10’ar gün hapis cezası çarptırıldı. Aslan Oteli’nin enkazında ölen Mevlüt Sinan’ın çocuklarının açtığı davada ise Van Belediyesi, AFAD ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 45 bin TL tazminat ödemesine hükmedildi. Konutları yıkılan ev sahiplerinin açtıkları davalarda ise, Van Büyükşehir Belediyesi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile AFAD, sonuçlanan 100 dosya için 5 milyon liralık tazminata mahkûm edildi.
Van depreminin sembol davası ise 39 kişinin hayatını kaybettiği Sevgi Apartmanı davası oldu. Binanın müteahhidi Salih Ölmez ile İnşaat Mühendisi Murat Kazancı’nın yargılandığı dava depremden 8 yıl sonra 6 Kasım 2019’da sonuçlandı. Erciş Ağır Ceza Mahkemesi, duruşma savcısının sanıklar hakkında ‘bilinçli taksirle ölüme neden olmaktan’ ceza istediği mütalaaya rağmen Ölmez ve Kazancı’yı beraat ettirdi.
Erciş’te 45 kişinin hayatını kaybettiği 7 katlı Dağ Apartmanı davası ise 2015’te sonuçlandı. Eşi ve iki kızını da bu binada kaybeden müteahhit İrfan Dağ ile diğer müteahhit Celal Yıldız ve inşaat mühendisi Murat Kazancı’nın yargılandığı davada Erciş Ağır Ceza Mahkemesi sanıkları taksirle birden fazla kişinin ölümüne neden olmaktan 10’ar yıl hapis cezasına çarptırdı. Mahkeme aynı kararda sanıkların cezalarını 8 yıl 4 aya indirdi. Daha sonra da 3 bin 40 günü, günlüğü 20 TL’den para cezasına çevirdi. Böylece sanıklar, toplamda 60 bin 800 TL adli para cezası ile cezalandırıldı.
20 kişinin hayatını kaybettiği Safa apartmanının sahibi Nezir Baş ise 6 yıl 3 ay hapse mahkûm edildi. Van 1. Ağır Ceza Mahkemesi gerekçeli kararında binanın yapımı sırasında gereken özenin gösterilmediğini, kötü demir işçiliği ve beton kalitesi ile donatı eksiklikleri nedeniyle binanın yıkıldığı hükmüne vardı. Fakat Baş’a verilen ceza, sanığın kişiliği, taksire dayanan kusuru, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlık, sosyal ve ekonomik durumu gözetilerek 227 bin 500 lira adli para cezasına dönüştürüldü.
Yapılırken çöken binalar, haberlere göre “durup dururken çöken binalar”, yan bina veya istinat duvarı çöktüğü için çöken binalar, sel veya deprem veya toprak kayması nedeniyle çöken binalar, domates-salatalık tarlalarına kazık yapılmadan inşa edildiği için çöken binalar, para hırsıyla gözü dönmüş insanların yaptığı ve denetlenmediği için çöken binalar ve yitip giden onca can, verilmeyen cezalar, haksızlıklar bu yazının özetidir.
İyi tatbikatlar Türkiye!
