Kapitalizmin tarihi, insanlığın utanç verici tarihi. “Çalışma” düzeni adı altında dünyanın her yerinde özelde de Türkiye’de büyük şirketlerin yaptığı doğa talanı ve insan katliamını Kubilay Kaptan yazdı.
Dünyadaki en başarılı şirketler; ihtiyaç fazlası insanlık yaratanlar, ekşi kokulu kıyıları leş kokulu yerlere çevirenler, işçi ölümlerinde yarışanlar, tabiata egemenlik taslayanlar ve bir taş atımlık uzaklıkta, işkence altında kıvranan çocukları çalıştıranlardır.
Kenya’da elmas madenlerinde 12 yaşındaki kız çocukları çalıştırılıyor. Çıkardıkları elmasları yutabilirler endişesiyle çocuklara ishal ilacı veriliyor ve her akşam bağırsakları boşaltılarak evlerine gönderiliyor. Bu yüzden çocuklar üç beş yıl içinde ölüyor.
50 ülkeyi ve 500.000 yorgun kemikli insanı kapsayan, uzaklıkları yutan dünya imparatorluğu Nike’ın Tayland’daki fabrikasında esnemek yasaktır. Nike için günde 17 saat çocuk elbisesi diken, gözleri yanmaya başlayan herhangi bir çalışan esnerken ustabaşına yakalanırsa, bunun cezası 11 dolardır. Yaklaşık on günlük çalışmasının bedeli. Böylece işçiler, boğazlarında düğümlenen hıçkırıklar, gözlerinde damlayamayan göz yaşları, uyumamaları için boğazlarına sokulan Amfetamin hapları ile ağızlarını açmaya korkarak çalışmaya devam ederler.
Bangladeş’te tekstil işçilerinin üç kuruşa diktiği kıyafetler ABD ve Kanada’da onlarca dolara satılır. Amerika’da satılan oyuncaklar ve spor malzemeleri Çin’de berbat koşullardaki atölyelerde üretilir. Bu atölyelerde milyonlarca insan saati 12 sente çalışır, yılda 400.000 kişi hava kirliliğinden dolayı ölür ve nehirler sınai atıklarla mahvolduğu için 400 milyon insan temiz sudan yoksundur.
1995 yılında GAP mağazalar zinciri ABD’de “Made in Salvador” etiketli tişörtler satıyordu. 20 dolara satılan her tişört için El Salvadorlu işçilere 19 cent veriliyordu. Pocahontas figürlü ve Disney etiketli bir tişörtün fiyatı, bu tişörtü Haiti’de saatte 375 tişört hızıyla çalışarak diken bir işçinin bir haftalık ücretine karşılık gelir.
2007 yılında United Fruit’in mirasçısı Chiquita Brands, yedi yıl boyunca Kolombiyalı paramiliterleri finansa ettiği için bir ceza ödemeyi kabul etti. Paramiliterler, grev ve işçi sendikalarının diğer kötü adetlerine karşı koruma sağlıyorlardı. O yıllarda tam yüz yetmiş sendikacı katledildi.
1995’in başlarında Shell’in Nijerya’daki yöneticisi Naemeka Achebe, şirketinin askeri hükümete desteğini şöyle açıklıyordu: “Yatırımda bulunmayı deneyen ticari şirket için istikrarlı bir ortam gerekir… Diktatörlük size bunu sunar.”
Dünyanın dört bir yanında sokakta incik boncuk satan, çay bahçelerini temizleyen çocuklar görürsünüz. Ama bu çocuklar, dünyadaki 215 milyon çocuk işçinin sadece görünür olanları. Birleşmiş Milletler Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) son raporuna göre çocukların yüzde 60’ı gözlerden ırak bir şekilde, genelde çok düşük ücretlerle veya ücretsiz çalıştırılıyor. Güney Asya hâlâ dünyada çocuk işçilerin en fazla görüldüğü yer: Bu bölgede yaşayan her dört çocuktan biri çalışıyor ve ekonomik kriz, ucuz işçiliğe olan talebi besleyip bu konuda ilerleme kaydetmeyi zorlaştırıyor.
Hindistan’da 44 milyon çocuk işçi var.
Dünyada 27 milyon köle var.
Kenya’da bir ailenin gelirinin üçte biri rüşvete gidiyor.
Çin’de 200 milyon kişi 1 dolardan az bir gelirle yaşıyor.
Bu başarılı şirketlerden, her gün yaklaşık 6 işçinin öldüğü Türkiye’de de fazlasıyla bulunmaktadır. Bu şirketler adaletten, denetimden muaftırlar.
Yıl 2008: Tüyleri diken diken eden, aile birliğinin nimetleri ve bayram reklamları konusunda uzman olan Kent Gıda, 80 işçisini bayramdan hemen önce kovdu.
Doğal bir varlığı yok etmenin bedeli ya da öz değeri doğanın endüstrileşme amacıyla kullanılmasını destekleyen iktisadi hesaplamalarda yer almaz.
Yıl 2008: Tersane patronlarının örgütü GİSBİR, kriz gündemli yaptığı toplantıda, yılbaşına kadar 12 bin işçinin işten çıkarılması kararını aldı. Patronlar, toplantının hemen ardından bine yakın işçi atarak ne kadar verimli bir buluşma gerçekleştirdiklerini ispatladılar.
Yıl 2012: Esenyurt’ta Marmara Park inşaatında çalışan işçilerin kaldığı çadırda elektrik kontağı sonucu çıkan yangında 11 işçi can verdi. Kış koşullarında branda çadırlarda barınan işçiler elektrik sobaları ile ısınmaya çabalıyorlardı.
Yıl 2013: 13 yaşındaki Ahmet Yıldız, çocuk işçi olarak günde 18 liraya çalıştığı fabrikada, kafası pres makinesine sıkışarak hayatını kaybetti.
2008 yılında, Miguel Lopez Rocha, Meksika’nın Guadalajara şehrinin kenar mahallelerinden birinde dolaşırken ayağı kaydı ve Santiago Nehri’ne düştü. Miguel 8 yaşındaydı. Boğularak ölmedi. Zehirlenerek öldü. Aventis, Bayer, Nestle, IBM, Du Pont, Xerox, United Plastics, Celanese ve diğer firmaların kendi ülkelerinde yapamadıkları şekilde nehrin sularına boşalttıkları arsenik, hidrosülfürik asit, cıva, krom, kurşun ve furan öldürdü onu.
Sabahları erkeklerin fabrikaya, yaşlılar, kadınlar ve çocukların hastaneye gittiği yerdir Dilovası. 1960’lı yıllarda sanayileşmenin başladığı Dilovası’nda, 5 Organize Sanayi Bölgesi, 1 Sanayi Sitesi, 193 sanayi kuruluşu bulunur ve 20 binden fazla işçi çalışır. Burada yaşayanların kansere yakalanma riski Türkiye ortalamasının üç katıdır. Annelerin vücudunda kadmiyum, alüminyum gibi metaller bulunur.
2021 yılında iş cinayetlerinde 165 kadın işçi ve 2005 erkek işçi hayatını kaybetti. Hayatını kaybedenlerin 94’ü mülteci/göçmen işçiydi. 2021’de iş cinayetleri sonunda 1864 ücretli (işçi ve memur) ve 306 kendi nam ve hesabına çalışanlar (çiftçi ve esnaf) hayatını kaybetti. Yani ölenlerin yüzde 86’sını ücretliler yüzde 14’ünü ise kendi nam ve hesabına çalışanlar oluşturuyor.
Ölümlerin nedenleri:
COVID-19 nedeniyle 625 işçi,
Trafik, servis kazası nedeniyle 342 işçi,
Ezilme, göçük nedeniyle 296 işçi,
Yüksekten düşme nedeniyle 254 işçi,
Kalp krizi, beyin kanaması nedeniyle 156 işçi,
İntihar nedeniyle 98 işçi,
Zehirlenme, boğulma nedeniyle 77 işçi,
Elektrik çarpması nedeniyle 74 işçi,
Şiddet nedeniyle 72 işçi,
Patlama, yanma nedeniyle 56 işçi,
Nesne çarpması, düşmesi nedeniyle 23 işçi,
Kesilme, kopma nedeniyle 22 işçi,
Diğer nedenlerden dolayı 75 işçi hayatını kaybetti.
Sadece 2021’de 62 çocuk işçi öldü.
14 yaş ve altı 21 çocuk işçi,
15-17 yaş arası 41 çocuk işçi,
18-27 yaş arası 222 işçi,
28-50 yaş arası 1091 işçi,
51-64 yaş arası 544 işçi,
65 yaş ve üstü 143 işçi hayatını kaybetti. Yaşamını yitiren 108 işçinin ise yaşı belirlenemedi.
Yıl 2022: Yalova Sefine Tersanesinde yüksekten düşerek yaşamını yitiren 19 yaşındaki Yasin Demirdağ’a ölümünün ardından emniyet kemeri giydirilmeye çalışıldı. Bunu yapmaya çalışan İSG uzmanına müdahale eden 35 işçi işten atıldı.
Bu şirketlere madenler konusunda imtiyazlar tanımak, kapalı bir ağza girebilecek sineğin yeteneğine sahip ortaklıkların doğal yerleri talan etmesine izin vermek sayesinde toprak, kültürel değer mi kazanır? Piyasa mı kazanır?
Bu şirketlere madenler konusunda imtiyazlar tanımak, kapalı bir ağza girebilecek sineğin yeteneğine sahip ortaklıkların doğal yerleri talan etmesine izin vermek sayesinde toprak, kültürel değer mi kazanır? Piyasa mı kazanır? Kazanan tek kişi dünyanın herhangi bir yerinde yaşayan borsa simsarıdır.
Doğal bir varlığı yok etmenin bedeli ya da öz değeri doğanın endüstrileşme amacıyla kullanılmasını destekleyen iktisadi hesaplamalarda yer almaz. Hiçbir şirket, özü gereği insana ait olan orman, dağ, nehir gibi ortak alanlarda neden olduğu yıkımları kamu adına telafi etmek zorunda kalmaz.
Sürekli kazanç ve istihdam vaadi bulunduğu sürece, yeryüzünü bir meta ve gönüllerince tüketebilecekleri bir hammadde deposu olarak gören birtakım mercilerden izin almak yeterlidir.
Para teröristleri olan dünya bankacıları krallardan, generallerden ve başbakanlardan daha güçlüdür. Onların maşaları olan uluslararası teknokratlar ise ülkeleri yönetmektedir. Bu sömürücülerinden artık daha fazla zengin olmayan dünya üstünde, tükettiklerimiz asıl ihtiyaçlarımızdan tamamen koptuğu için satın aldığımız şeyler ruhumuzu destekleyemez hale geldi.
