Diğer tüm hakların kullanımının bağlı olduğu yaşama hakkı, en temel insan hakkı. Bu bakımdan yaşama hakkının korunması özellik arz eder. Etkili bir hukuksal koruma, koşuldur.
Kişisel mutluluk, toplumsal barış ve birlikte yaşama kültürü önce yaşama hakkını tanımakla, korumakla ve bu koruma bilincine binaen her durumda söylemle eylemin birbirini tutmasıyla bağdaşır.
Tüm hakların ortak temeli yaşama hakkı. İnsan haklarının sert çekirdeği yaşama hakkı, varlığın ve fiziki devamlılığın ilk koşulu.
Akışkan zamanın şimdiki dönemecinde yaşama hakkı kavramının hemen, duyulduğu anda kabul edilir ve aksi kabul edilemez olduğu düşünülse de gerçek farklı. Tarihsel gelişim süreci içinde bütün insanların ayrım yapılmaksızın özgür ve haklar bakımından eşit olduğunun kabul edilmesi, bu bağlamda insanın kişiliğine bağlı dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez hak ve özgürlüklerinin olduğu düşüncesi ancak aydınlanma dönemi düşünürlerinin çabalarıyla anayasalarda yer bulmuştur. İnsanın, salt insan olması nedeniyle hak ve özgürlüklere sahip olduğu ve devletin bunlara dokunamayacağı düşüncesi sadece 1600’lerden beri mevcut. Bir anlamda, yaşarkalmanın haklandırılmasının anayasalarda yerini alması yeni bir süreçtir.
19.yüzyıl anayasaları arasındaki Avusturya, Belçika ve Norveç gibi anayasalarda yaşama hakkı belirtilmemesine karşılık yeni anayasalar bu hakkı doğrudan, açıklık ve netlikle öngörür.
“Herkes yaşama ve fiziki bütünlük hakkına sahiptir.” (Bonn Any, m. 2)
“Beşeri yaşam dokunulmazdır.” (Portekiz Any, m. 24)
“Herkes yaşama, fizik ve moral bütünlük hakkına sahiptir.” (İspanyol Any, m. 15)
“Yaşama hakkı ile kişinin fizik ve psişik bütünlük hakkı güvence altına alınmıştır.” (Romanya Any, m. 22)
Ve 1982 Anayayası madde 17’: “Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.”
AİHM içtihatlarında görülen husus da insanın biyolojik – fiziksel yaşamıyla birlikte hukuksal bir değer olarak bireyin yaşama hakkını koruma olgusudur.
DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Diğer tüm hakların kullanımının bağlı olduğu yaşama hakkı, en temel insan hakkı. Bu bakımdan yaşama hakkının korunması özellik arz eder. Etkili bir hukuksal koruma, koşuldur. Başka bir ifadeyle, devlet yalnızca insan yaşamına saygı gösterme (yaşamı yok etme yasağı) manasında negatif bir yükümlülük değil, aynı zamanda insan yaşamını etkili bir hukuksal koruma sağlamak, bunun ihlâl edilmesi halinde caydırıcı niteliğe sahip etkin ceza hükümlerine yer vermek, ceza kovuşturmasını organize etmek yönünde pozitif yükümlülük altındadır. Bu bağlamda devletin negatif yükümlülük, pozitif yükümlülük ve usuli yükümlülük olmak üzere üç yükümlülüğü vardır.
Devletin pozitif yükümlülüğü kapsamında yer alan önleyici tedbir almak görevleri başlığında ise üç ödevden bahis açılmaktadır:
- Kontrolü altında olan kişilerin yaşama hakkını korumak
- Yakın ve açık risk altında olan kişileri korumak
- Kuvvet kullanımı sırasında masum kişileri korumak
Toplumsallaşma sürecinin parçası, suçu cezalandırma olduğu gibi teşvik, ödül, hatta suç karşısında susmak ya da gerekli ikazda bulunmamak da bir yaptırım biçimidir. Nitekim, devlet insanlarının suça karşı açık tavrı ve aktüel siyasette sulh dili de bu koruma yükümlülüğünün parçasıdır.
Aynı gün içinde hem meslektaşım Av. Servet Bakırtaş’ın, hem doktor Ekrem Karakaya’nın görevleri başında öldürülmesi bize bir realite söylüyor. Toplum doğru yöne gitmiyor.
Avukatlık Kanunu madde 9 hükmüne göre ettiğimiz yeminle hukuka, adalete bağlılığımız hak arama iradesini kullanmak isteyenlere haklarını anlatmak ve bu iradeyi kullanırlarsa en iyi şekilde temsil etmek olarak nitelenir. Bu nedenledir ki halkın hak arama özgürlüğünün tek temsilcisi avukat, hukukun güvencesidir.
Doktorlar ve avukatlar, öldürülen meslektaşlarımıza sahip çıkarak şiddete karşı sesimizi duyurduk. Bizler duruşmalarımıza girmedik, doktorlar dikkat çekmek, varlıklarıyla anlaşılmayanı yokluklarında göstermek amacıyla greve gitti.
Devlet etkinliği; momentini barış ve güvenlik içinde yaşama hakkını koruma şuuruyla belirlerse çağdaş hukuk devleti kimliğine kavuşur. Avukata, doktora, sağlık çalışanına, kastın yaygınlaşması, aynı zamanda demokrasinin riziko alanıdır.
Paradoks içinde paradoks, gerçekler içinde hayatın sırrı var!
Adaleti arayan avukata karşı gözünü kan bürüyeni savunacak olan da yine bir avukat olacak.
Meslektaşının katlini protesto eden doktora attığı bibergazı nedeniyle fenalaşan polise ilk müdahaleyi yine doktor yaptı.
YAŞAM BİRLİKTELİĞİNİN TÖREL BÜTÜNLÜĞÜ
Sulh dilde başlar. Bayramlaşmamızda, iyiniyetimizi göstermekte, yaptırımların sadece yasa bazında değil ifadede başlayarak yaygınlaşmasında ve kabul görmesinde… Her sözcükle, tavırla, ifadeyle topluma yönelik bir mesaj verilir.
Erkin zikrettiği simgeler sulh dilini tamamlar, kamu bilincine yansır. Yaptırımları tanımlama düzleminde düşünceler gündelik dili takiben kamusal alana akar. Weber’in “rasyonelleştirme” kavramına atıfla, anlamak, açıklamak ve yorumlamayı temin etmek için kuralların çiğnenmesindeki yaptırımların dinamiği ne olacaktır?
Devlet etkinliği; momentini barış, onur ve güvenlik içinde yaşama hakkını koruma şuuruyla belirlerse çağdaş hukuk devleti kimliğine kavuşur. Avukata, doktora, sağlık çalışanına, eğitimli ve kamu hizmeti verene kastın yaygınlaşması, aynı zamanda demokrasinin riziko alanıdır.
Bu ülkenin adaletinden beklenen, gerçek yaptırımın ve cezalandırmanın uygulanması olduğu gibi devletten beklenen de önleyici edimlerin topluma açıkça beyanı, yaptırımın sadece mahkemede olmadığının hatırlanmasıdır.
Yaptırımların altyapısında dil aracılığıyla sağlanan bir etkileşim alanı mevcuttur. Demokratik bir irade oluşumunun inşasında, ikaz edici karakteriyle dilin bulanıklaşmamasına dikkat edilmeli.
Yaşam birlikteliğinin törel bütünlüğü için toplumsal barışı tehditin sıradanlaşmasına, yaygınlaşmasına ve yeniden üretilmesine katkı sağlama olasılığı taşıyan her yönelim eleştirilmeli, yakın ve açık risk altında olduğu görülen kamu hizmeti meslek grupları bilhassa korunmalıdır.
İyi hayat, dayanışma ve esenlik, hep birlikte mutluluğa giden yolda tutarlı, inandırıcı söylem ve eylemlerin taahhüdünü takip eder.
