Otomasyonun istihdam üzerindeki etkisi pek çok sektörde tartışılırken sağlık sektörü de bundan bağımsız değil. “Gelecekte yapay zeka doktorluğun yerini alabilir mi?” sorusu akılları kurcalıyor. Diyagnostikten ilaç geliştirmeye kadar geniş bir alanda yapay zekanın gelişimi ile geleneksel anlayış da değişiyor.
Öncelikle “yapay zeka”dan neyin kastedildiğini iyi anlamakta fayda var. Yapay zeka (AI); dar, genel ve süper olmak üzere üç ana gruba ayrılıyor. Günümüzde pek çok alanda kullandığımız AI, belirli görevleri yerine getirmek üzere tasarlanmış olup “dar” sınıfına giriyor. Tek bir görev odaklı olmayıp, konseptleri kavrayarak farklı görevleri yerine getirebilecek bir yapay zeka “genel” grubuna dahil oluyor. İnsan gibi bir öz bilince sahip olan hipotetik tür “süper” olarak tanımlanıyor. Lakin tahmin edebileceğiniz üzere, günümüz teknolojisi hâlâ “genel” ve “süper” olarak tanımlayabileceğimiz yapay zeka türlerine uzak. (Süper AI üretmenin mümkün olup olmadığı da zihin felsefesinin konusu olup tartışmalı.)
HANGİ ALANLARDA AI KULLANILABİLİR?
Günümüzde radyoloji gibi alanlarda yapay zeka kullanımının oldukça başarılı örnekleri var. Geçen sene İsveç’te Karolinska Enstitüsü’nden Fredrik Strand, yaptıkları bir çalışmada ellerindeki bir yapay zeka algoritmasının göğüs kanserini tanımada bir radyolog kadar başarılı olduğunu belirtmişti. Benzer bir durum, görüntü analizi gerektiren patoloji ve dermatoloji için de geçerli.
İlaç geliştirmede elde edilmiş bir başarı örneği Halicin. Halicin 2019’da MIT Jameel Clinic’te bulunmuş olan geniş spektrumlu antibiyotik ve geliştirilme sürecinde makine öğrenmesi kullanıldı.
Robotik cerrahi de ilginin arttığı bir alan olmakla beraber, o kadar da yeni bir teknoloji değil. Da Vinci adında bir robotik cerrahi sistemi 2000 yılında halihazırda FDA onayı almıştı. Gelgelelim Da Vinci % 100 otomatize edilmiş operasyonlar yapması değil, cerrahlara yardımcı olması hedeflenmiş bir sistemdi. Gelecek yıllarda Neuralink’in çiplerinin de robotik cerrahi ile takılması planlanıyor.
Yapay zeka ile beraber yükselen trend telesağlık. Telesağlık sensörler aracılığı ile hastaların uzaktan bakımını kolaylaştıracak teknolojiler gibi imkanları ifade ediyor. Robotik cerrahinin gelişmesi ile uzaktan cerrahi ameliyatların yapılabilmesi de olasılıklar dahilinde.
Psikiyatri gibi alanlarda ise yapay zeka kullanımı daha zor görünüyor. Psikiyatrik hastalıklarda biomarker probleminin üzerinde uzun süredir tartışılıyor. Örneğin şizofrenide etkili olduğu keşfedilmiş genler sayesinde kapsamlı risk analizleri yapılabilir. Fakat nöropsikiyatri bilimi hâlâ klinikte kullanılabilen spesifik biomarkerlar ortaya koyamadığından geleneksel yöntemlerden vazgeçilmesi kısa vadede oldukça zor görünüyor. Çeşitli chatbotlar geliştirilmiş olsa da bu chatbotların psikiyatristin yerini alacağı fikri gerçekçi olmaktan uzak.
YARDIMCI ARAÇLAR GELİŞTİRİLİYOR
Ne var ki, kişilerin sosyal medya hesaplarındaki kelime tercihlerini analiz ederek ne kadar depresif olduğu hakkında çıkarımlarda bulunabilen bir takım algoritmalar var. MIT ve Stevens araştırmacılarının bu konuda araştırmalar yaptığını biliyoruz. Bu çalışmalar ile tek başına diyagnoz için yeterli olmasa da doktorlara yardımcı olabilecek araçlar geliştirildi.
Bunlara ek olarak yapay zeka ve tıbbın kolaborasyonunun yaratabileceği bazı problemler var. Tıbbın dört temel ilkesi, zarar vermemek, yararlılık, özerklik ve adalet. Lakin bu ilkeler ötanazi ve kürtaj örneklerinde olduğu gibi zaman zaman birbiri ile çatışabiliyor. Ekonomik kararlar nasıl fayda/zarar analizine dayanıyor ise tıp da özünde fayda/zarar analizine dayanıyor. Bu fayda/zarar analizi bazı durumlarda bilinçli bir karar vericiyi gerektirebiliyor.
Mevcut teknoloji ile yapay zekanın doğrudan teşhis koymak yerine doktorların teşhis koymasına yardımcı olacağını söylemek daha doğru. Yapay zeka risk analizinde, prognozda, doktorun gözünden kaçabilecek olan kontrendikasyonları veya ilaç-ilaç etkileşimlerini belirlemede doktorun yerini alamasa bile doktorun işini oldukça kolaylaştıracak.
CB Insights’ın raporuna göre 2021’in ilk çeyreğinde telesağlık ve yapay zekanın finansmanı rekor seviyelere ulaştı. Türkiye’nin de bu gelişmeleri yakından takip etmesinde fayda olacaktır.
