Cuma, Mart 29, 2024

Toplumsal çelişkilerin bir başka tahayyülü: Sosyal uyum

Sosyal uyumun sınıfsallığının anlaşılması, modern-kapitalist devletin anlaşılmasını mümkün kılmaktadır. Sınıfsallığın anlaşılabilmesi için de modern-kapitalist topluma özelliğini veren sınıfsal çelişkilerin anlaşılması gerekmektedir.

Modern kapitalist devlet ve onun siyasal iktidarıyla toplumsal sınıflar arasındaki ilişki, sosyal uyum kavramının değerlendirmesinde kilit bir yerde durmaktadır. Bu ilişkinin anlaşılması, modern-kapitalist devlet iktidarının sürekliliği için ortaya çıkan sosyal uyumun anlaşılmasını sağlamaktadır. Ya da tam tersinden sosyal uyumun sınıfsallığının anlaşılması modern-kapitalist devletin anlaşılmasını mümkün kılmaktadır. Çünkü bu devletin anlaşılması siyasal ya da toplumsal alana ilişkin olanın anlaşılmasına da ışık tutmaktadır. Nitekim Poulantzas, “devlet, iktidar ve toplumsal sınıflar arasındaki münasebet nedir” sorusunun 20. yüzyılın tüm siyasi kuramının temel sorusu olduğunu belirttiğini söyleyerek konunun önemine işaret etmektedir. [1] Sosyal uyumun sınıfsallığının anlaşılabilmesi için de modern-kapitalist topluma özelliğini veren sınıfsal çelişkilerin anlaşılması gerekmektedir.

En basit tanımlamasıyla sınıflar, yaşantılarını aynı şekilde sürdüren kişilerden meydana gelmiş topluluklardır.[2] Söz konusu yaşantının temelinde ise ekonomi olduğu düşünülüp mülkiyet ekonominin temel kriteri olarak gündeme gelmektedir. Ekonominin toplumsal olguların açıklanışında odak unsur mertebesine taşınmasının Marksizmin eseri olduğunu söylemek ise isabetsiz olmayacaktır.[3] Dolayısıyla buradan bakıldığında sınıf kavramının, toplumdaki bireyleri en temelde ekonomik bakımdan ortaklaştıran gruba karşılık geldiği iddia edilebilir. Ayrıca, Lenin’in devleti, “uzlaşmaz sınıf çelişkilerinin ürünü” ve “ezilen sınıfın sömürülmesinin aleti” olarak tanımlamasına bakılarak da sınıfın varlıksal olarak bir uzlaşmazlığa işaret ettiği söylenebilir. [4] Nitekim bu uzlaşmazlığın temelinde ise birden fazla sınıfın çıkarlarının kabulüyle bu çıkarların çatışması yer almaktadır. Modern-kapitalist toplumda en genel olarak iki sınıf olduğundan bahsedilebilir: Sermaye ve emek sınıfı.

Modern kapitalist toplumların sınıf yapısı sadece iki ya da en fazla üç sınıf göz önüne alarak yapılacak, yalın kat bir sınıf analizininin taşıyamayacağı kadar zamanla karmaşık bir hal de alsa bu yapının temel olarak sermaye ve emek sınıfına ayrıştığı iddia edilebilir.[5] En başından beri toplumsal üretim biçimine göre ayrışan sınıfların, kapitalist toplumda burjuvazi ve proleterya ya da sermaye ve emek sınıfı ikiliği olarak kendini güncellediği iddia edilebilir. Burjuvazi toplumdaki üretim araçlarının yani sermayenin sahibi olan bu yüzden de siyasal iktidarın sahibi olan egemen sınıftır. Proleterya ise emeği dışında herhangi bir üretim aracı olmayan ve sermaye sınıfı tarafından ezilen egemen olmayan sınıftır. Görüldüğü üzere bu karşıtlığın belirleyeni de aynı zamanda siyasal iktidarın sahibi olan sermaye sınıfıdır. Dolayısıyla sınıfların toplumsal üretim ve toplumsal yeniden üretim içindeki yerlerine göre tanımlanması yeniden gündeme gelmektedir.[6] Sosyal uyumun tam da bu toplumsal üretim ekseninde, üretim araçlarının sahibi olan sermaye sınıfının pozisyonunu, emek sınıfına karşı korumak için devreye girdiği söylenebilir.

Sınıflararası çatışmanın temelinde mülkiyet kavramının yer aldığı söylenebilir. Özellikle modern-kapitalist toplum tarihinde, Endüstri devriminin mülkiyetin sınıflararası ayrımın bir göstergesi olması bakımından bir miad olduğu söylenebilir. Nitekim, Endüstri devriminin ortaya çıkardığı en önemli farklılık emek ile üretim araçlarının mülkiyeti arasında ayrılma yaratmış olmasıdır.[7] Mülkiyet, toplumun üretim araçları üzerindeki kontrol gücü olarak da tarif edilebilir. Kapitalist özel mülkiyet ise her şeyin alınıp satılabilir bir meta haline geldiği bir toplumda üretimin, esas olarak, kapitalist sınıfın çıkarları, yani artı-değer (kâr) üretimi ve sermaye birikimi doğrultusunda belirlendiği bir toplumda ortaya çıkmaktadır[8] Dolayısıyla modern- kapitalist devletin, ekonomik olarak hâkim sınıfının sermaye sınıfı olmasın da bu sınıfın mülkiyeti elinde tutması yer almaktadır. Bu sınıf siyasal olarak da hâkim sınıf olup devlet mülkiyetinin sahibidir. Çünkü kapitalizm koşullarında, devlet mülkiyeti kapitalist mülkiyetin bir türevi olmaktan öteye geçemez.[9] Sermaye grubu dışında, örneğin emek gruplarının bu mülkiyete ortak olması düşünülemez. Buradan hareketle, sosyal uyumun modern-kapitalist devletin mülkiyetle ilgili çizdiği sınırın güvenlik şeritlerinden bir tanesi olduğu iddia edilebilir. Sosyal uyum, egemen olmayan sınıfların siyasal iktidar ya da ekonomik toplumsal düzene örneğin mülkiyete ilişkin makul olmayan talep ya da itirazlarının elimine edilmesine yaramaktadır. Dolayısıyla sosyal uyum, toplumsal çelişklieri devam ettirmesi bakımından sınıfsaldır.

[1] Poulantzas, N. (2004). Devlet, İktidar, Sosyalizm. (Çev. T. Ilgaz). Epos

[2] Burns, E. (2015). Marksizm Nedir?. YORDAM KİTAP.

[3] Kara, U. (2013). Modern Devlet ve kapitalizm ilişkisi üzerine bir inceleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2013, 153-163.

[4] Lenin, V.İ. (1978). Devlet ve İhtilal. Bilim ve Sosyalizm Yayınları.

[5] Savran, S. (2015). Sınıfları haritalamak: sınıflar birbirinden nasıl ayrılır. Marksizm ve Sınıflar, 2, 25-67.

[6] Savran, S. (2015). Sınıfları haritalamak: sınıflar birbirinden nasıl ayrılır. Marksizm ve Sınıflar, 2, 25-67.

[7] KALAYCIOĞLU, S., RİTTERSBERGER, H., & Çelik, K. (2008). Değişen işçilik ve sendika. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi25(1).

[8] Savran, S. (1998). Devlet mülkiyeti: Toplumsal mülkiyete giden yol. Dünyada ve Türkiye’de Kamu Girişimciliğinin Geçmişi, Bugünü ve Geleceği Sempozyum Bildirileri.

[9] F.Engels, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, a.g.y., s. 173-174. Vurgu bizimdir. Çeviri İngilizcesiyle karşılaştırılarak düzeltilmiştir

PolitikYol'da yayınlanan yazılar her gün öğlen mailinizde!

spot_img
PolitiYol Telegram'da

GÜNÜN YAZILARI

SÖYLEŞİLER

SOSYAL MEDYA

13,609BeğenenlerBeğen
10,160TakipçilerTakip Et
60,616TakipçilerTakip Et
9,354AboneAbone Ol

GÜNDEM

ÇEVİRİLER

Bir Cevap Yazın

YAZARIN DİĞER YAZILARI