ahran’da Erdoğan, Ruhani ve Putin’in katıldığı üçlü zirve sona erdi. Zirvenin 12 maddelik sonuç bildirgesinin liderler tarafından kabul edildiği belirtilirken, Cumhurbaşkanı Erdoğan bildiride ‘ateşkes’ ifadesinin yer almamasını eleştirdi.
ZİRVE ÖNCESİ İKİLİ GÖRÜŞMELER
Bu sabah Tahran’a giden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, zirve öncesinde ikili görüşmeler yaptı.
Erdoğan’ın İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’yle randevusu 45 dakika sürdü. Görüşme öncesinde basına açık bölümde konuşan Başkan Erdoğan, sözlerine besmeleyle başladı. Erdoğan, “Bugün gerçekten çok önemli ve anlamlı bir gün. Günlerden de cuma. Soçi ve Ankara’dan sonra Tahran’da önemli bir görüşmeyi gerçekleştireceğiz” dedi.
Hasan Ruhani ise, Erdoğan’ı ağırlamaktan memnuniyet duyduğunu söyledi: “Bugün üç ülke olarak bölgesel sorunları çözmek üzere üçüncü zirve toplantımızı yapıyoruz. Bu görüşme, iki ülke meselelerini konuşmak ve müzakere etmek için de bir fırsattır. Tahran’a tekrar hoş geldiniz. Bu yolculuğunuzun iki ülke ve iki millet için hayırlı ve bereketli olmasını temenni ediyorum.”
İki liderin basına kapalı baş başa görüşmesi sürerken, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da İranlı mevkidaşı Cevad Zarif ile buluştu.
PUTİN ERDOĞAN GÖRÜŞMESİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan, daha sonra Rusya lideri Vladimir Putin’le bir araya geldi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın görüşmenin yapıldığı salonda Putin’i beklerken, Kremlin Dış Politika Danışmanı Uşakov ile sohbet etti. Aynı anda Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nın da Rus meslektaşı Lavrov ‘la sohbet ettiği gözlendi.
Türkiye, Rusya ve İran liderleri, dakikalar sonra kritik zirvede bir araya gelecek.
Başkan Erdoğan’a İran seyahatinde Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, MİT Başkanı Hakan Fidan, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın eşlik ediyor.
İç savaşın sona ermesi için Astana sürecini başlatan Türkiye, Rusya ve İran, Suriye’nin dört ayrı noktasında çatışmasızlık bölgesi ilan etmişti. Beşar Esad’ın Şam rejimi ve destekçileri, muhailflerin elindeki son vilayet olan İdlib’e hafta başından bu yana saldırılar düzenliyor. Türkiye, Batılı ülkeler ve BM ise, yaklaşık dört milyon kişinin sıkıştığı İdlib’e bir askeri harekatın felakete yol açacağı uyarısını yapıyor.
Tahran’da Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin katılımıyla gerçekleşen üçlü zirvenin sonuç bildirgesine Erdoğan’ın yaptığı ‘ateşkes’ itirazı damga vurdu. Zirve boyunca 5 kez söz alan Erdoğan, konuşmalarının tamamında ‘ateşkes’ vurgusu yaptı.
12 maddelik sonuç bildirgesinin liderler tarafından kabul edildiği ilan edilirken, söz alan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Diplomatik bir ifade, 3. madde güzel. Ancak burada ateşkes ifadesi yer alacaksa, çok daha isabetli olacaktır diye düşünüyorum. Buraya ateşkes ifadesini koyarsak, bu işi çok daha güçlendirecek, işe yarayacaktır.” ifadelerini kullandı.
Putin ise ateşkes çağırısına “Konuyla ilgili 3. maddede biz İdlib bölgesini ele aldık. Orada çözüm yolu arayışına mevcut ilkeleri esas alarak hareket ediyoruz. Burada silahlı muhalifler yok. Bu iyi olurdu, fakat biz onların yerine konuşamıyoruz. DEAŞ’ın teröristlerine saldırıları keseceklerine, silahları bırakacaklarına da onlar adına konuşamayız. Elbette haklısınız, bazı formüller muğlak. Üçümüz bunları yapmalıyız.” şeklinde yanıt verdi.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise ateşkes tartışmasına ilişkin, “Bütün teröristler silahları bıraksınlar” ifadelerini kullandı.
BİLDİRİDE NELER VAR?
İran’ın başkenti Tahran’da düzenlenen Suriye konulu Türkiye-İran-Rusya Üçlü Zirvesi’nin ortak bildirisinde, Türkiye, Rusya ve İran’ın Suriye krizine askeri çözüm getirilemeyeceği ve İdlib’deki durumun Astana mutabakatı çerçevesinde ele alınacağı vurgulandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin Tahran’da gerçekleştirdiği Suriye konulu üçlü zirvenin ardından ortak bildiri yayımlandı.
Bildiride, üç liderin 4 Nisan 2018’de Ankara’da düzenlenen ikinci zirveden sonra Suriye’de meydana gelen gelişmeleri değerlendirdiği belirtildi.
Liderlerin ayrıca, Astana formatının Ocak 2017’den bu yana sağladığı başarılardan, özellikle de Suriye genelindeki şiddetin azaltılmasında katedilen ilerlemeden ve ülkede barış, güvenlik ile istikrara yapılan katkıdan duydukları memnuniyeti ifade ettikleri aktarıldı.
Ortak bildiride, “(Liderler) Suriye Arap Cumhuriyeti’nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğü ile BM şartının amaç ve ilkelerine olan kuvvetli ve devam eden taahhütlerini vurgulamış ve bunlara herkes tarafından saygı gösterilmesi gerektiğinin altını çizmişlerdir.” denildi.
Bildiride ayrıca, “(Liderler) Terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü girişimi reddetmiş, Suriye’nin egemenliği ile toprak bütünlüğü konusunda ve komşu ülkelerin ulusal güvenliğini zayıflatmayı amaçlayan ayrılıkçı gündemlere karşı durmada kararlılıklarını ifade etmişlerdir.” ifadesi de yer aldı.
İdlib gerginliği azaltma bölgesindeki durumun bu ilkeler çerçevesinde ele alınması konusunda liderlerin mutabık kaldığının belirtildiği bildiride, Astana formatını tanımlayan iş birliği ruhuna uygun olarak görüşülmesinin kararlaştırıldığı kaydedildi.
TERÖRLE ORTAK MÜCADELE
Bildiride şu ifadelere yer verildi:
“(Liderler) BM Güvenlik Konseyi tarafından terörist olarak tanımlanan DEAŞ, Nusra Cephesi ile El Kaide veya DEAŞ’la bağlantılı tüm diğer bireyler, gruplar, teşebbüsler ve oluşumların tamamen ortadan kaldırılması amacıyla aralarındaki iş birliğini sürdürme kararlılıklarını teyit etmişlerdir. Terörle mücadelede, yukarıda belirtilen terörist grupların ateşkes rejimine katılmış veya katılacak olan silahlı muhalif gruplardan ayrıştırılmasının sivil zayiatın önlenmesi bakımından da olmak üzere büyük önem arz ettiğinin altını çizmişlerdir.”
SİYASİ ÇÖZÜM
Ortak bildiride, liderlerin Suriye ihtilafına askeri çözüm getirilemeyeceğine ve ihtilafın yalnızca müzakere edilmiş bir siyasi süreç yoluyla sona erdirilebileceğine dair inançları yinelendi.
Siyasi sürecin Soçi’de düzenlenen Suriye Ulusal Diyalog Kongresi’nin kararları ve BM Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararıyla uyumlu olarak ilerletilmesi amacıyla üç ülkenin aktif iş birliğini sürdürme kararlılıklarını teyit ettiklerinin belirtildiği bildiri, şöyle devam etti:
“(Liderler) Suriyelilerin öncülüğünde ve sahipliğinde bir siyasi çözüme ulaşma sürecini ilerletme amaçlı ortak çabaları sürdürme konusundaki kararlılıklarını yinelemişler ve Anayasa Komitesi’nin kurulması ile çalışmalarının başlatılmasına yardımcı olmaya yönelik taahhütlerini vurgulamışlardır.”
HAYATIN NORMALLEŞMESİ
Tahran zirvesi bildirisinde, tüm Suriyelilerin normal ve huzurlu bir hayata yeniden kavuşmalarına ve acılarının hafifletilmesine yönelik tüm çabalara destek olma ihtiyacı da vurgulandı.
Bildiride bu bağlamda, ilave insani yardım göndermek, mayın temizliği faaliyetlerini kolaylaştırmak, sosyal ve ekonomik tesisler de dahil temel altyapı unsurlarını eski haline getirmek ve tarihi mirası korumak için başta BM olmak üzere uluslararası kurumlara çağrıda bulunuldu.
DÖNÜŞLER
Bildiride üç lider, sığınmacıların ve ülke içinde yerlerinden edilmiş kişilerin Suriye’de ikamet ettikleri asıl yerlere güvenli ve gönüllü olarak dönüşleri için gerekli şartların oluşturulması ihtiyacının altını çizdi.
Bu amaçla, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) ve diğer uluslararası uzmanlık kuruluşları da dahil, ilgili tüm taraflar arasındaki eşgüdüm ihtiyacının da vurgulandığı bildiride, “Suriyeli mülteciler ve ülke içinde yerlerinden edilmiş kişiler hakkında uluslararası bir konferansın toplanması fikrini değerlendirmek hususunda mutabık kalmışlardır.” denildi.
ALIKONULANLARIN SERBEST BIRAKILMASI
Ortak bildiride, BM ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) uzmanlarının katılımıyla yürütülen, alıkonulanların serbest bırakılması, cenazelerin teslimi ve kayıp şahısların tespiti Çalışma Grubu’nun faaliyetlerindeki ilerlemenin memnuniyetle karşılandığına da değinildi.
Bildiride, bir sonraki üçlü zirvenin Rusya’da yapılacağı duyuruldu.
Suriye konulu üçlü zirvelerin ilki 22 Kasım 2017’de Soçi’de, ikincisi 4 Nisan 2018’de Ankara’da yapılmıştı. Her iki zirvede de Suriye’nin toprak bütünlüğüne bağlılık ve terörle ortak mücadele için kararlılık vurgulanmıştı.
