Cuma, Mart 29, 2024

Pazar çevirisi | Rusya’nın sıradaki oligarkları – Anders Åslund

Başkan Vladimir Putin yönetimi altında kayırmacılık Rusya’nın bir zamanlar filizlenen kapitalizminin yerini aldı. Eğer Putin’in tutunduğu bir motto varsa o da şudur: “Dostlarım için her şey, düşmanlarım için kanun”.

2000 yılındaki otobiyografisi First Person’da (Birinci Şahıs) Putin kendisi için “en önemli olan” hususu açıklar. Bir görüşmeciye “Çok sayıda arkadaşım var” der, “ancak çok az sayıda insan bana gerçekten yakındır. Onlar hiçbir zaman benden uzaklaşmadılar. Bana hiçbir zaman ihanet etmediler ve ben de onlara ihanet etmedim.”

Aslında Putin arkadaşlarına oldukça fazla yardım etti. Forbes dergisine göre bunların çoğu, offshore hesaplarda muhtemelen biriktirdikleri katılmadan dahi milyarderler. Örneğin, geçen yıl sızdırılmış “Panama Belgeleri” Putin’in çocukluk arkadaşı Sergey Roldugin’in – iş adamıymış gibi davranmayan bir çellocu – devlet fonlarından neredeyse 2 milyar ABD doları aldığını gösterdi.

Putin esasen Rusya’nın seçkinlerini millileştirdi. St. Petersburg ve Sovyet dönemi KGB’sinden yakın arkadaşları, oğullarını yurtdışına göndermek yerine onlara Rusya’da eğitim aldırdılar. Daha iyi tanınmış olan, Rusya’nın bir önceki kuşaktan oligarkları sürekli ülkeyi terk ederken, Putin’in dostlarının çocukları onların yerini aldılar. Rusya gözlemcisi Brian Whitmore’un 2015’te belirttiği üzere “Vladimir Putin’in dostlarının çocukları” halihazırda milyarderler “ve çoğu 40 yaşın altında”.

Babalarından farklı olarak sözünü ettiğimiz “sıradaki oligarklar”ın hiç lisansüstü eğitimi bulunmuyor. Kolej sonrasında doğrudan devlet bankalarında kariyer mesleklerine ya da birkaç hızlı terfi sonrasında genellikle başkan yardımcısı oldukları Gazprom gibi şirketlere girmeye meylediyorlar. Kızkardeşlerinin de bu sırada uygun genç adamlarla evlenmesi bekleniyor.

Putin’in altın gençliğinde, St. Petersburg’lu dostlarının oğulları genellikle özelleştirilmiş şirketlerde çalışarak bilhassa başarılı oldular. Daha az tanınan Putin dostu Nikolai Shamalov ve iki oğluna bakın. Shamalov, Birleşik Devletler Adalet Bakanlığı ve ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nun (SEC) Siemens’e Yurtdışı Yolsuzluk Uygulamaları Yasasını çiğnediği için 1.34 milyar dolar ceza kestiği  2008’e kadar Rusya’da Siemens AG için tıbbi cihaz satışlarını yönetmekteydi. SEC’e göre Siemens aralarında Rusya’nın da bulunduğu altı ülkede “iş alabilmek için yabancı hükümet görevlilerine sistematik olarak rüşvet ödeme”sinde bulunmuştu.

Shamalov 16 yıllık sadık hizmetleri sonrasında Siemens’ten kovuldu. Ancak yumuşak bir iniş gerçekleştirdi ve iki oğlunun zaten müthiş kariyerleri olmuştu. 2005’te büyük oğlu Yuri Gazprom’un en büyük emeklilik fonu Gazfond’un baş yöneticisi oldu. Küçük oğlu Kirill – henüz 25 yaşındayken – Gazprom’dan ayrılmış büyük bir petrokimya şirketi olan Sibur’un başkan yardımcısı oldu.

2011’den 2013’e kadar Kirill yöneticiler için olan bir hisse opsiyonu programıyla Sibur’un % 4.3’ünü satın aldı. Sonra 2013’te, Putin’in en zengin dostu Gennady Timchenko, Sibur’un % 17’sini uygun bir fiyattan ona sattıktan sonra, Putin’in kızı Katerina Tikhonova ile gizli bir törenle evlendiği söylendi. Putin’in damadı, 34 yaşına geldiğinde toplamda 1.3 milyar dolarlık servete sahipti.

Ya da gaz boru hatları ve yollarla ilgili devlet sözleşmeleri sayesinde büyüyen bir oligark olan Arkady Rotenberg örneğine bakın. Rotenberg’in en büyük oğlu Igor, Gazprom Sondajcılık’ta çoğunluk hissesi sahibi; küçük oğlu Roman Gazprombank’ta başkan yardımcısı. Benzer bir şekilde – Putin’in finansal ağı olan, uluslararası yaptırımlara maruz kalmış Bank Rosiya’nın örümceği olan – Yuri Kovalchuk devlet mülkiyetindeki bir enerji holdingi Inter RAO’nun CEO’su.

Putin’in KGB arkadaşlarının oğlulları da şirket dünyasında hızlı bir şekilde yükseldiler. Putin’in önceki genelkurmay başkanı ile adaş olan Sergei Ivanov önce 25 yaşında Gazprombank’ta başkan yardımcısı oldu, sonra 36 yaşında Rusya’da devlet mülkiyetindeki elmas şirketi Alrosa’nın başkanlığını yaptı. Rus Ulusal Güvenlik Danışmanı Nikolay Patrushev’in oğlu Dmitry, 33 yaşında devlet mülkiyetindeki Rus Tarım Bankası Rosselkhozbank’ın CEO’su oldu. Rosneft CEO’su Igor Sechin’in oğlu olan Ivan, 25 yaşında bir Rosneft departmanında yönetici yardımcısı oldu.

Bu bağlamda FSB Başkanı Aleksandr Bortnikov’un oğlu Denis’in, 37 yaşında VTB Banka Yönetim Kurulu’na dahil olduğunda bilge ve yaşlı bir adam olduğu söylenebilir. Rus Başbakan ve SVR Direktörü Mikhail Fradkov’un oğlu Petr, daha 29’unda Vnesheconombank’ın başkan yardımcısı olduğu sırada neslin kalıbına daha uygundu – Banka şimdi Trump yönetiminin süregiden skandallarıyla ilişkilendiriliyor.

Putin’in dostlarına ve ailelerine olan bağlılığı sınır tanımaz görünüyor. Kasım 2015’te hükümet, yarısı Rotenberg’e ait olan faaliyetteki bir şirket için tekel yaratmak üzere “Platon” adı verilen yeni bir yol vergisi getirdi ve bağımsız olan ve uzun mesafede çalışan kamyoncularının büyük ölçekli protestolarıyla karşılaştı.

Hatta, Putin Platon’u 2015 Aralık’ındaki yıllık basın toplantısında savundu. Soru soranlardan biri, ülkedeki uzun mesafe kamyoncularını “bir hediyeymiş gibi alıveren Rotenberg, Jr.” konusunu açtığında Putin, bu kaygıları “ikincil önemde” olarak tanımladı. Putin’e göre vergi gelirleri “kimsenin cebine değil, son kuruşuna kadar Rusya Federasyonu’nun Yol Fonu’na gidiyor”du. Sonra paranın “Rusya bölgelerindeki yol inşaatına harcandığı”nı iddia etti. Ancak Putin’in güvencelerine karşın kitlesel protestolar devam etti, paranın Igor Rotenberg’in cebine akışı da öyle.

Nepotizm Rusya’da almış yürümüşse de, tepedeki pozisyonlarda bu kadar ufak bir grubun toplaşması çarpıcı. Putin’in kuşaklar arası kayırmacılığı oligarkları ve ailelerini daha da varsıl kıldı. Buna karşın tepedeki pozisyonlara erişmek için giderek daha az kariyer yolunun müsait olması nedeniyle genç, yetenekli ve hırslı Ruslardan müteşekkil bir kuşaktaki kızgınlık ancak irine dönüşmeye devam edecek.

Anders Åslund Washington’da Atlantic Council’de kıdemli araştırmacıdır. Ukraine: What Went Wrong and How To Fix It? ve yakın tarihli Europe’s Growth Challenge (Simeon Djankov ile birlikte) kitaplarının yazarıdır.

 

[Project Syndicate’teki orijinalinden Ali Rıza Güngen tarafından PolitikYol için çevrilmiştir.]

PolitiYol Telegram'da

GÜNÜN YAZILARI

SOSYAL MEDYA

13,609BeğenenlerBeğen
10,450TakipçilerTakip Et
60,616TakipçilerTakip Et
9,284AboneAbone Ol

EDİTÖR ÖNERİSİ

HAFTANIN ÇEVİRİSİ

SON HABERLER