Joe Sabatini Avusturya Başkanlık Seçiminin arkasındaki toplumsal, demografik ve ideolojik meseleleri ele alıyor ve aşırı sağa karşı gelmek üzere stratejileri inceliyor.
22 Mayıs’ta Avusturya seçmeninin Avrupa’nın 1930’lardan bu yana ilk faşist devlet başkanını seçmesine yüzde birlik bir fark kaldı. 1 Temmuz’da ikinci tur oylamanın sonuçları Avusturya Anayasa Mahkemesi tarafından, seçimin yeniden yapılması istenerek iptal edildi.[1]
Avrupa boyunca aşırı sağın yayılması ve Britanya’da siyasal sistemin Brexit sonrasında sendelemesiyle, Avusturya çokça tanıdık hale gelen rahatsız edici eğilimleri yansıtan bir ayna işlevi görüyor. İlk turda Özgürlük Partisi’nin (FPÖ) adayı Norbert Hofer, Avusturya’nın tarihsel iki partisini (Sosyal Demokratlar – SPÖ ve muhafazakar ÖVP) geride bırakarak oyların yüzde 30’dan fazlasını aldı.[2] Devamı Hofer ve kampanyası Yeşil Parti tarafından desteklenen Alexander van der Bellen arasında bir başkanlık seçimiydi. Halen gelişen olaylar uzunca bir süredir hazırlanıyordu ve Avrupa sosyal demokrasisinin krizini ve günümüz işçi sınıfının ihtiyaçlarına cevap vermede 1990’lar tarzı üçüncü yol siyasetinin başarısızlığını yansıtıyorlar.[3]
Avusturya Aşırı Sağının siyasal stratejisi
Avusturya başkanı görünürde merasimsel olsa da 1929 anayasası parlamentoyu feshetme ve şansölye ve kabineyi atama yetkileri veriyor.[4] Bu nedenle başkanlığı kazanmak FPÖ’nün, SPÖ-ÖVP koalisyonuyla hesaplaşmayı zorlamak ve kendi koşulları doğrultusunda seçim çağrısında bulunmak üzere başkanlığı hedeflediği “kurumları ele geçirme” sürecinin bir parçası. FPÖ için Hofer’in başkanlığı yürütme gücünü partinin lideri Heinz-Christian Strache’ye vermek üzere bir sıçrama tahtası olarak işlev görecek.[5]
FPÖ seçimi kaybettiğinde, genel bakış bunun Avusturyalılara ihtiyaç duydukları nefes alma imkanını sağladığıydı, ancak göreceğimiz üzere onları engellemek için tutarlı bir strateji mevcut değil. Bunun anlamı ivmenin, posta ile gelen oylarda düzensizlikler olduğu iddiasıyla yasal itiraza girişen FPÖ’de olduğudur. Anayasa Mahkemesi’nin itirazı uygun görmesiyle Avusturya ilk defa orijinal sonucu geçersiz sayan yeniden ve eksiksiz bir ulusal seçim ilan ediyor.[6]
Nazilerden arındırma ve FPÖ’nün kökleri
FPÖ’nün Avusturya’nın Nazi geçmişinde kökleri bulunan bir parti olduğu konusunda şüphemiz olmamalı. İlk lideri eski bir SS subayıydı ve çekirdek üyeleri savaş sonrasında Avusturya toplumunun nazilerden arındırılmamış katmanlarından oluştu.[7] 1946’da Nazi partisinin, yüzde 18’i 1938 tarihli Anschluss (Hitler’in Avusturya’yı ilhakı) öncesinde parti üyesi olan 518 bin kayıtlı üyesi vardı.[8] 1948’de çok sayıda eski Nazi için bir af geldi ve 1955 itibarıyla Nazileri cezalandırma amaçlı bütün davalar durduruldu. FPÖ ertesi yıl kuruldu.
Bugün gördüğümüz Avusturya toplumunda, başkanlık seçiminde bir araya gelen çok sayıda demografik grubu birleştiren bir toplumsal taban inşa etmesine izin verilen faşist bir partinin [faaliyetinin, ç.n.] sonucudur.
FPÖ’nün toplumsal ve demografik tabanı
Oyların ayrıştırılmasının çözümlemesi Hofer için dört destek unsuruna işaret ediyor: kırsal seçmenler, yaşlı seçmenler, vasıfsız mesleklerdeki işçiler ve genç erkekler. [9]
İlkin ve en güçlü şekilde taşranın oyları geliyor. Avusturya, köylü üretim biçimlerinden evrilen güçlü yerel topluluklarıyla büyük oranda bir Alpler ülkesi.[10] Tirol gibi turist bölgelerinde çokuluslu etkinin sınırlı bir nüfuzu mevcut ve çok sayıda otel güçlü bir ataerkil çeşniyle birlikte kuşaktan kuşağa aktarılan işletmeler.[11] Aynı şey büyük oranda orman endüstrilerine tedarik zinciri olarak işlev gören aile işletmelerine dayanan geride kalan güçlü tarımsal sektör için de geçerli. [12] İkinci destek hattı yaşlılardan geliyor ve bu, Birleşik Krallık’taki AB Referandumunda azımsanmayacak şekilde gördüğümüz üzere Avrupa’daki oy örüntülerini yansıtıyor. Üçüncüsü temel eğitim alanların Hofer’e oy verme ihtimalinin yüksekliği ve üniversite eğitimi almışların güçlü bir şekilde van der Bellen arkasında durmalarıyla eğitim düzeylerine dayalı. Avusturya’da işsizlik oranının % 5,8 olmakla birlikte savaş sonrasındaki en yüksek oranda seyretmesi ve GSYH’sının 2015’te % 0,9 artışı bu grup hakkında düşünürken dikkate alınmalı. [13] İngiltere ve Galler’in sanayisi olmayan bölgelerindeki ayrılma taraftarı seçmenlerden daha yüksek düzeyde neoliberalizm karşısında korunmalarına rağmen ikili yarışmada benzer bir oy örüntüsü mevcut ve bu benzer bir toplumsal güçler yarılmasını yansıtıyor.
Hofer’e destek çıkan son demografik gösterge 29 yaş altı erkekler. Van der Bellen’e oy veren en geniş yaş ve cinsiyet grubu 29 yaş altı kadınlarken, bütün genç erkeklerin yüzde 60’ından daha fazlası Hofer’e oy verdi. Buraya kadar, yürürlükteki cinsiyet siyasetini anlamak için anlamlı bir çaba göstermedim ve bu nokta, bütün coğrafyalar ve toplumsal kategorilerde genç erkeklerin çoğunluğunun Brexit için oy verdiğine yönelik bir kanıt barındırmayan Birleşik Krallık’ın AB Referandumu ile bulabildiğim tek ciddi farkı oluşturuyor.
Avusturya’da göç ve ideoloji
Başka yerlerde ‘popülist’ sağın yükselişinde olduğu üzere FPÖ’nün ülke tarihinde derin bir şekilde kök salmış ideolojik temaların boyunduğuna soktuğu göçmenlik acil bir konu. Bunu ele almadan önce mevcut konjonktürde aşırı sağın yükselişini gelişmiş kapitalist devletler boyunca görülen genel eğilimler ve her devlet ve tarihine özgü meseleler bağlamında kuramsallaştırmamız önemli.
Avusturya birkaç etnik, jeopolitik ve dini fay hattı boyunca uzanan dört tarafı karayla çevrili bir ülke. Bir ulus olarak çoğunluğu Almanca konuşan katolik bir ülke olarak mevcut biçiminde ancak savaşlar arasında ve 1955’ten bu yana var oldu.[14] Avusturya ve Almanya arasındaki ilişkiler, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Tirol’ün bazı kısımlarını ilhak eden İtalya ile olduğu gibi karmaşık. Doğuda Germen, Slav ve Macarca konuşanlar arasında ve bir zamanlar Osmanlı İmparatorluğu’nun parçası olan ülkelerle iki keskin kültürel bölünme bulunuyor.[15]
Avusturya milliyetçilerinin zihninde, kendileri medeniyetler çatışmasında ön saflardalar. Bu, çok etnili Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun siyasal bölünmesi sırasında büyüyen ve ilk elden buna tanık olan Hitler’in ideolojik formasyonunda kilit konumdaydı. Yine de göç ve kültürel tarihin yükselişi açıklamaya yeteceğini düşünmek FPÖ’ye fazlaca ödün vermek olacaktır. Daha ziyade ana siyasal partilerin üzerinde egemen oldukları siyasal toplumsal sistem bağlamında başarısızlıklarını anlamalıyız. Özellikle sosyal demokrasinin başarısızlığını hesaba katmalı ve Avusturya’yı daha geniş bir trendin tehlikeli bir kertesi olarak görmeliyiz.
Kızıl-Kara uzlaşı siyasetinin başarısızlığı
1955’ten bu yana Avusturya’da hükûmete, uzun zamandır genellikle birbirleriyle koalisyon halinde yöneten muhafazakar ÖVP ve sosyal demokrat SPÖ hakimdi. Bu siyasi uzlaşı altında evrilen toplumsal sistem Yunanistan’a, kamu sektöründe iş arayanların siyasal partilerden birisine üye olması açısından benzerdi ve ülke Avrupa’da en büyük kamu sektörlerinden birisine sahiptir.
Avusturya’nın AB’ye geç katılımı (1995) ile ülke giderek neoliberalleşti ancak kamu sektörü gücünü koruyor ve iş ve hizmetler aracılığıyla doğrudan faydalananlar ile bunlardan faydalanmayan ve dışlanmış hissedenler arasında toplumsal bir yarık bulunuyor. Kendisini, dışarlıklı statüden faydalanmaya devam ederken gerçek Avusturyalı olarak konumlandıran bir parti olarak FPÖ patronaj sistemi tarafından dışlanmış hissedenlerin oylarını harekete geçirebiliyor.
Bu, karşı olduklarını iddia ettikleri aynı seçkinlerden ulusal mirası talep ederken müesses nizam karşıtı olmakla kazanan UKIP gibi partilerin kullandığı bir bileşimdir. Brexit’te gördüğümüz üzere bu, muhafazakar taşra oylarının düşük yatırım ya da vasıflar barındıran kentsel alanlardaki oylarla ittifak kurmasının popüler ifadesine olanak tanıdı. Avusturya’da faşist bir zafer bu eğilimlerin gelişiminde bugüne kadarki en büyük adım olacaktır. Ancak yükselişi için sadece faşizmin kendisi suçlanamaz ve muhalefete, anaakım liberaller ve sosyal demokratlara tepeden ve aşağıdan bakarak, dikkati muarızlarına vermek gereklidir.
Tepkiler ve stratejiler
Yukarıdan bir perspektifte not edilecek ilk husus, Birleşik Krallık ve Alman gazetelerini okuyanlar alarm hissini fark edecekken, Avusturya’nın içinde ana tonun baskılama ve inkar olmasıdır.
Sol eğilimli ana gazete Der Standard bu hattı yorumlarında tartışmaktadır. Seçim zamanında gazetenin önemli köşe yazarlarından (ve bir tür Polly Toynbee figürü) Günter Traxler düzenli köşesini ülkenin bölündüğünü iddia eden tek grubun FPÖ olduğunu söylemek için kullandı. Yazısında van der Bellen’in bunu inkar etmesi, birlik inşa etmesi ve ülkenin yol almasına yardımcı olması gerektiğini ileri sürdü.[16] Makale bunun “Avusturya’nın insani gelenekleri” adına yapılması gerektiği ile sonlandı. Bu, Avusturya toplumunda demografik bölünmeler ve tabandaki gerilimlerin izini süren Münih merkezli Süddeutsche Zeitung’un haberlerini hiçe sayan felaket bir çizgidir.[17] Ayrıca Burgenland bölgesinde FPÖ ile koalisyona giden SPÖ’yü (evet, bölgesel hükûmette sosyal demokratlar ve faşistler!) etkilemesi en muhtemel çizgidir.
Tarih anlayışına sahip herhangi bir kimse bu gelişmelerin nasıl SPÖ’nün, (Anschluss’a yolu açan) proto-faşist Dolfuss rejimine karşı işçi ayaklanmasını desteklemekten geri durdukları zamanki, 1934’teki stratejik başarısızlığını yankıladığını görecektir.[18] Bütün işaretler liberaller ve sosyal demokratların bir trajedi olarak tarihin tekrarını vaat ettiklerini gösteriyor.
Aşağıdan bakış azınlıktadır ancak Almanca konuşan ülkelerdeki aşırı sol seksiyonlar “Aufstand der Anständigen” ya da “düzene saldırı” önermekteler.[19] Bu, Almanya’da Marx21 ve Avusturya’da Linkswende tarafından destekleniyor. Gösteriler, sendikalarla örgütlenmeler, Hofer’in Nazilere bağlılığını simgeleyen mavi bir çiçek takması yanısıra aşırı sağ öğrenci örgütleriyle bağlantılarını açığa çıkarmayı kapsıyor. Bu stratejinin önemli bir kısmı muhafazakarları Almanya ile birleşme isteyenler ve Avusturya’nın ayrı olarak kalmasını isteyenler arasında bölmektir[20] Avusturya solunda, SPÖ’nün Birtanya İşçi Partisi’ni takip ederek bir Corbyn benzerini seçmesi çağrılarıyla birlikte, söz konusu tartışma sürüyor.[21] Bunun işe yarayıp yaramayacağı partide yeterince solun kalıp kalmadığına bağlı ve Viyana ve diğer şehirlerde düşük vasıflı işçilerin desteğini alıp alamayacağına.
SPÖ’nün ötesinde sol tarihsel olarak zayıf ve Graz’da [22] Stalinist Komünist Parti % 20’lerde görünse ve Berlin Duvarı’nın yıkılmasından bu yana toparlanma sergilese de Britanya aşırı soluyla karşılaştırılabilir. Brexit oylamasında olduğu üzere, esas mücadele taşradayken, başkentin anti-faşist mücadelenin ana odağını teşkil etmesi tehlikesi bulunuyor. Oyların ayrıştırılmasına bakınca Innsbrück, Klagenfurt ve Graz gibi bölgesel şehirlerin ağırlıklı olarak van der Bellen’e oy verdiği açıktır. Kalma yönünde oy kullanan Britanya şehirlerinden farklı olarak bunlar Hofer için oy kullanan geniş kırsal alanların içine gömülmüş durumdalar. FPÖ desteğinin candamarlarına etki edebilecek anti-faşist eylemliliğin içinden çıktığı bölgesel merkezler olarak işlev görebilirler.
Diğer saldırı hattı Avusturya Heimat [geleneğe ve anayurda bağlılık, ç.n.] ideolojisi için son derece önemli olan cinsiyetçilik ve ekonomi ve toplumda katı cinsiyetler arası işbölümü karşısında yer almalıdır. Ağırlıkla van der Bellen’e oy veren 29 yaş altı kadınların harekete geçmesi FPÖ karşısında ilerici bir vizyonun oluşturulmasında önemli olacaktır.
Bu çeşitli hatları tutarlı bir strateji içinde birleştirmek gelecek dönemin önemli bir görevidir.
Sonuçlar
Seçimlerdeki 50:50 bölünmenin Avusturya’da derinde yer alan toplumsal, siyasal ve ideolojik bölünmeleri yansıttığı açıktır. Britanya’da olduğu üzere bunun AB taraftarlığı ve karşıtlığı gündemi bağlamında sergilendiğini görüyoruz. FPÖ, AB konusunda diğer aşırı sağ partilere katılırken, van der Bellen kendisini Avrupa taraftarı olarak konumlandırıyor. İşçi sınıfı seçmenleri açısından esas tehlike, AB ve liberalizmi savunmaya itilen kamu sektöründeki, kentli genç ve eğitimli (büyük oranda kadın) seçmenler olan azalan sayıdaki SPÖ destekçileri ile FPÖ’ye itilen geniş bir vasıfsız işçiler topluluğu arasında parçalanmadır. Avusturya, faşizme kayışı ya da kendi refah devleti modelinde giderek derinleşen krizi engelleyecekse solun başa çıkması gereken mesele buradan kurtuluş olacaktır.
Avrupa’nın geri kalanı ve özellikle Britanya için Avusturya’yı dikkatle takip edeceğiz.
[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Austrian_presidential_election,_2016
[3] http://www.newstatesman.com/politics/2013/10/are-austrian-fpo-party-really-nazis
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Austria
[5] https://www.marx21.de/oesterreich-zurueck-in-die-dreissigerjahre/
[7] https://en.wikipedia.org/wiki/Freedom_Party_of_Austria
[8] http://www.entnazifizierung.at/denazification-in-austria/
[10] http://countrystudies.us/austria/55.htm
[11] http://www.emeraldinsight.com/doi/abs/10.1016/S1057-1922%2807%2913012-2
[12] http://ec.europa.eu/agriculture/analysis/external/supply-wood/austria_en.pdf
[13] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/au.html
[14] https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Austria
[15] http://www.historytoday.com/walter-leitsch/1683-siege-vienna
[16] http://derstandard.at/2000037699811/Wahlentscheidung-Die-Zerreissprobe
[18]https://www.marx21.de/oesterreich-zurueck-in-die-dreissigerjahre/
[19] https://www.marx21.de/oesterreich-zurueck-in-die-dreissigerjahre/
[20] http://linkswende.org/grossdemo-19-mai-wir-koennen-norbert-hofer-entlarven-und-demontieren/
[21] https://www.marx21.de/oesterreich-zurueck-in-die-dreissigerjahre/
[22] https://en.wikipedia.org/wiki/Communist_Party_of_Austria
Bu makale orijinalinden Türkçe’ye Ali Rıza Güngen tarafından PolitikYol için çevrilmiştir.
Fotoğraf: rs21.org.uk
