Prof. Dr. Adalet Hazar mevduattaki son durumu inceledi ve yazdı. KKMH’ın toplam mevduat içindeki payı Ekim 2022’ye kadar artış yönlü hareket ederken, sonrasında trend azalışa doğru yönelmiş, son birkaç haftadır ürüne ilişkin uygulanan faiz serbest bırakılınca tekrar artmaya başlamıştır.
Depremin etkileri halen sürerken bir taraftan da zorunlu olarak hayatın devam eden kısmı ile ilgilenmeye devam ediyoruz.
Hatırlayacağınız üzere 20 Aralık 2021 tarihinde dolar kuru ani bir artışla 18,36 seviyesine kadar çıktı. Kurdaki bu hızlı artışı önlemek için kısa süre içinde Kur Korumalı Mevduat Hesabı (KKMH) uygulaması devreye girdi. Hemen hatırlayalım, bu ürünün özelliği, birikimlerini dövize çevirmek isteyen yatırımcılar için kurdaki artış kadar anaparasının değerleneceği garantisinin verilmesi, eğer kur artışı fazla olmaz ise başta belirlenen TL faiz oranı kadar faiz ödemesinin söz konusu olması. Diğer taraftan piyasadaki döviz likiditesinin artırılmasını sağlamaya yönelik olarak mevcut döviz hesaplarından TL’ye dönecekler için de bu ürünün kullanılabilme olanağı sunuldu.
Basit bir örnek ile KKMH uygulaması şöyle:
100.000 TL’niz var. Kur giderek artış yönünde hareket ediyor. TL olarak birikiminizi tutsanız TL faiz enflasyonun altında. Yani alım gücünüz eriyecek. Bu nedenle birikiminizi dövize çevirme eğiliminiz var.
Eğer KKMH yaparsanız, vade başında size belirtilen faiz oranının üzerinde kurda artış olursa, geliriniz kur artışı kadar olacak (ya da isterseniz vade başındaki dolar cinsinden alım gücünüz ne ise aynı tutarda dolar alım hakkınız var), tersi durumda vade başındaki faiz seviyesinde gelir elde edeceksiniz.
Ürünün diğer versiyonu ise döviz hesabı olanlarla ilgili. Örnek: 50.000 $’ınız var. Kurdaki hareket TL faizin altında kalırsa kârdan zarar söz konusu. Ancak döviz hesabınızdaki tasarrufunuzu TL’ye çevirip KKMH açarsanız, yukarıdaki örnekte olduğu gibi kurdaki artış faizin üzerinde ise kur artışı kadar, değil ise faiz kadar kazanç elde edeceksiniz.
Her durumda amaç toplam mevduat içinde döviz mevduatının payını azaltmak, yani birikimlerin TL cinsinden tutulmasını özendirmek.
Şimdi uygulamanın başladığı tarihten itibaren TL ve YP mevduatın toplam mevduat içindeki payına ilişkin gelişmeler nasıl olmuş, bakalım. Resmi tablo şöyle:
Kaynak: BDDK
2021 yıl sonundan itibaren mevduatın TL – YP dağılımına baktığımızda TL mevduatın payının artış trendinde olduğu görülmektedir. Ancak her zaman veriye doğrudan bakmak bizi doğru sonuca götürmeyebilir. Bazen veriyi sorgulamak, içeriğini incelemek ona göre görüş oluşturmak gerekebilir.
Öncelikle KKMH tarafında gelişmeler nasıl olmuş, ona bakalım. 2021 yıl sonunda uygulamaya konulan ve 2022 yılında çeşitli ilave düzenlemelerle cazibesi daha da artırılmaya çalışılan KKMH’ın toplam mevduat içindeki payı Ekim 2022’ye kadar artış yönlü hareket ederken, sonrasında trend azalışa doğru yönelmiş, son birkaç haftadır ürüne ilişkin uygulanan faiz serbest bırakılınca tekrar artmaya başlamıştır. Aşağıda KKMH’ın toplam mevduat içindeki payı yer almaktadır:
| Şub.22 | Mar.22 | Nis.22 | May.22 | Haz.22 | Tem.22 | Ağu.22 | Eyl.22 | Eki.22 | Kas.22 | Ara.22 | Oca.23 | 21.Şub |
| 9,4 | 10,2 | 13,2 | 13,7 | 15,0 | 15,2 | 16,5 | 17,4 | 17,5 | 17,3 | 16,0 | 15,3 | 16,0 |
Kaynak: BDDK
İstatistiklerde KKMH rakamları TL mevduat olarak dikkate alınmaktadır. Ancak rakamsal olarak her ne kadar TL bakiyeli hesaplar olsa da, özünde dövize dayalı bir ürün olup, birikimlerini döviz cinsinden tutmak isteyenlerin ilgi gösterdiği ve isterlerse vade sonunda anaparalarını dövize çevirme olanağı olan hesaplardır. Nitekim eğer KKMH uygulaması olmasa idi bu grupta yer alan müşterilerin birikimleri YP olarak tutulacaktı. Dolayısı ile bu grup dolarize olmuş müşteri grubudur. Bu bakış açısı ile KKMH’ı YP olarak değerlendirdiğimizde toplam mevduatın TL-YP dağılımında aşağıdaki tablo karşımıza çıkmaktadır:
Kaynak: BDDK
Grafiğe baktığımızda 2022 yıl ortasına kadar YP mevduatın payının genellikle yüksek ve eğilimin yukarı yönlü, ancak Temmuz’dan itibaren özellikle Ekim’den sonra bir miktar aşağı yönlü olduğunu görüyoruz. Neden mi? Tabii ki konuya ilişkin alınan ve özellikle bankaların maliyetini artıran çeşitli şekillerdeki karşılık uygulamaları. Ancak her şeye rağmen tasarruf sahipleri her 100 TL’sinin yaklaşık 60 TL’sini ya döviz olarak ya da vade sonlarında dövize çevirme olanağı sağlayan hesaplarda tutma eğiliminde.
Rakamlara bu şekilde bakmak piyasanın gerçek anlamdaki eğilimini görmek ve gelecek stratejileri açısından önemli diye düşünüyorum.
