‘Fiziksel, sanal ve hibrit eylemleri içerecek şekilde, şiddet içermeyen 100’e yakın farklı eylem metodu tespit ettik.’
Covid-19 salgınından önce dünya emsali görülmemiş seviyelerde kitle seferberliği tecrübe ediyordu. 2010’dan 2019’a kadar geçen süre, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana hiçbir dönem olmadığı kadar tüm dünyada radikal değişimler talep eden kitle hareketlerine tanıklık etti. Salgın, Hindistan, Lübnan, Şili, Hong Kong, Birleşik Devletler gibi dünyanın farklı yerlerinde sokak seferberliğinin – kitlesel gösteriler, yürüyüşler, protestolar, oturma eylemleri – ani bir şekilde durmasına sebep oldu.
Sokak gösterilerinin durma noktasına gelmesi halk gücünün boşa gittiği anlamına gelmiyor. İnsanların bu krizin ortasında dayanışma göstermek ve değişim için baskı uygulamak amacıyla kullandıkları çeşitli metotlar üzerine veri topladık. Sadece birkaç hafta içinde fiziksel, sanal, hibrit eylemleri içerecek şekilde, şiddet içermeyen 100’e yakın farklı eylem metodu tespit ettik ve etmeye de devam ediyoruz. Salgın (ve hükümetlerin salgına verdiği yanıt), toplumsal hareketleri miadı dolmuş göstermenin aksine, onların değişim için yeni araçlar, yeni stratejiler ve yeni bir motivasyon ortaya çıkarmasını sağlıyor.
Yeni araçlar açısından baktığımızda, tüm dünyada insanların, araç konvoyu yapmak, cacerolazos (evlerden toplu şekilde tencere tava çalmak) ve kişisel endişeleri dile getirmek, politik taleplerde bulunmak ve sosyal dayanışmayı dillendirmek için sağlık ve güvenlik gerekçeleriyle işyerlerine gitmemek gibi yöntemlere başvurduklarını görüyoruz. Aktivistler koordineli halde maske diken, karşılıklı yardım grupları, kitle kaynaklı yardım fonları gibi alternatif kuruluşlar geliştirdiler. Halk pencerelerinin önüne çocukların çöpçü avı oyunu (yarışmacıların kendilerine verilen görev listesindeki görevleri tamamlayarak puan topladığı oyun) oynamaları için oyuncak ayılar yerleştirdi, yazarlar canlı okumalar yapıp paylaştılar ve müzisyenler kendi balkonlarından ya da çatılarından performans sergilediler. Teknoloji uzmanları siparişleri teslim etmek, ortak alanları mikroplardan arındırmak, insanların vücut ateşini ölçmek ve yüksek riskli alanları gözlemek için insansız hava aracı kullanımını deneyimliyor. Ve elbette birçok hareket, faaliyetlerine dijital toplanma, tartışma toplantısı ve bilgi paylaşımı ile online olarak devam ediyor.
Aktivitelerin çok önemli etkileri oldu. Muhtemelen kritik kaynakların koordine edilip ihtiyaç sahibi insanlara ulaştırılması en acil ve hayat kurtarıcı gayretlerdi. Massachusets’teki gibi yerel karşılıklı yardım grupları acil ihtiyaçların belirlenmesine, kitle kaynaklı ve gönüllülük esasına dayalı karşılanmasına olanak sağladı. İhtiyaca göre spontane kurulan yemek sandıkları, kullanılmayan yapıların barınmaya açılması, kitle kaynaklı yoksulluk fonları, bedava online tıbbi-muayene klinikleri, yığınla cerrahi maske, eldiven, elbise, dezenfektan, koruyucu gözlük bağışı ve evde maske yapımı… bunların hepsi, son haftalarda insanlar tarafından geliştirilen metotlar. Birçok insan bu eşyaları kendi elleriyle yaptı. Kimisi acil ihtiyacı bulunan tıbbi malzemeleri üretmek için 3 boyutlu yazıcılar bile kullandı. Toplulukların ve hareketlerin bu faaliyetleri sayısız hayat kurtardı şu ana dek.
Bu metotların birçoğunun gözle görünür küçük bir etkisi varmış gibi dursa da, bu faaliyetlerin sivil toplumu güçlendirmesi, acil değişim ihtiyacına yönelik politik ve ekonomik meseleleri vurgulaması kuvvetle muhtemel. Şili’de kadınlar bakım görevlerinin koordine edilmesi ve cinsiyete dayalı şiddete karşı karşılıklı desteği içerecek şekilde feminist bir plan ilan edip hayata geçirmeye başladılar. İspanya’da 15.000’den fazla kişi karantina süresince kiraların askıya alınması talebiyle bu nisan ayında kira grevine gitti. Birçok kişi evlerinden ayrılmadan muhalif pozisyonda birleştiler. Washington Post’un geçenlerde belirttiği üzere, birçok genç aktivist küresel ısınma grevlerine online belediye işleri için alet edevat geliştirerek, tweet fırtınaları yöneterek, tartışma toplantıları organize ederek ve iklim değişikliğiyle ilgili erişilebilir web siteleri geliştirerek devam ediyor. Birleşik Krallık’taki organizatörler hareket inşası ve karşılıklı yardımla alâkalı bir dizi seminer düzenlediler. Salgın geride kalınca, bu faaliyetlerde yer alan grupların etki ve dönüşüm için kapasiteleri gelişmiş olacak.
Salgın ve hükümet politikalarını hiçe sayan kimseler de oldu elbette. Bazı grup ya da topluluklar halk sağlığına yönelik tavsiyeleri görmezden gelerek yürüyüş, protesto ya da ibadet için bir araya geldiler. Amerika’nın Kentucky eyaletinde bir papaz, devletin insanların toplanmasına yönelik getirdiği yasağa muhalefet ederek Paskalya ayini düzenledi. Ayine katılan herkes iki hafta zorunlu karantinaya tâbi tutulduysa da benzer durumlar daha sonra Louisiana ve Florida’nın evanjelik kiliselerinde de yaşandı. Nevada’nın kilise cemaati kiliselerinin kapatılmış olmasının verdiği öfkeyle yerel Walmart mağazalarının otoparklarında dönüşümlü olarak bir dizi protesto eylemleri yaptılar. Komplo teorilerden etkilenerek harekete geçen insanlar da oldu zaman zaman. Buna bir örnek, Birleşik Krallık’taki birçok gencin, 5G hücresel teknolojisinin koronavirüsü yaydığı şeklindeki kimin uydurduğu belli olmayan iddiaya karşılık olarak bir dizi telefon direğini tahrip etmesi. Zoombombing (Zoom yayınlarının kötü niyetli rezil insanlar tarafından porno içerikle hack’lenmesi), herkesin bu salgın sırasında derdinin, zorluk çeken insanlarla dayanışmak için yeni taktikler oluşturmak olmadığını gösteriyor. Fakat bu ‘seferberlik karşıtı’ teknikleri kullanan insanların sayısı, destek, karşılıklı yardım ve dayanışmayı kullanan insanların sayısının yanında soluk kalıyor.
Net olan şu ki, halkın gücü emsali görülmemiş küresel krize adapte oluyor, hem de daha da güçlenerek. Kolektif yaratıcılığımız zamanla düzenli bir şekilde geliştiği için sürpriz olmamalı bu durum. Aciliyetler yeni fikir ve fırsatların şekil aldığı pota gibidir çoğu zaman. Böyle bir gelişme yeteneğinin ve farkındalığının uzun dönemde ne gibi bir etkisinin olacağını kestirmek güç olsa da, açık olan şu ki halkın gücü azalmadı. Aksine, dünyadaki hareketler uzaktan da olsa organize olmaya uyum sağlıyor, temellerini inşa ediyor, mesajlarını keskinleştiriyor ve gelecek olan sıradaki şey için stratejiler planlıyor.
‘Burada henüz bahsetmediğimiz şiddet içermeyen bir eylem metodu biliyor musunuz? Gönüllü katkıya açığız, buraya bırakabilirsiniz.’
[Guardian’daki orijinalinden Dünyadan Çeviri için Ömer Faruk Karahan tarafından çevrilmiştir.]
