Karadağcanın ve Türkçenin nasıl kaynaştığı sorusunun cevabını Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda izlemiş olduğu politikanın sonucunda bulabiliriz. Dušek – Döşek, Avlija – Avlu, Burek – (Kıymalı) Börek, Ćilim – Kilim, Jastuk – Yastık ve daha neler neler…
Gülşah Çetin
İnsanoğlunun tarih sahnesine çıktığı ilk andan beri hayatlarında olan bir şey vardı. Neydi bu derseniz; tabii ki iletişim. Birbirleriyle olan iletişimi sağlayabilmek için kimi zaman mağara duvarlarına resim çizdiler kimi zaman da günümüzde anlamı olmayan sesler çıkardırlar. Tüm bunların sonucunda da kelimeleri art arda dizip anlamlı cümle veya ifade oluşturmak olarak tanımlanan diller ortaya çıktı.
Medeniyetlerin geniş coğrafyalarda etkin olması ile diller de birbirinden etkilenmeye başladı. Bu etkileşimin sonucunda ise birbirleri ile etkileşimde olan toplumların dillerinde ortak kelimeler kullanılmaya başladı. Hatta bir tık ileriye gidip tüm dünyanın ortak kullandığı taksi, hotel gibi kelimeler ortaya çıktı. Evet bu çok kullanılan kelimeleri hepimiz biliyoruz. Peki daha önce çok az duyduğunuz ya da hiç duymadığınız bir dilde, Türkçe ile benzer kelimeler var desem inanır mısınız? Bence inanmalısınız. Bu dil Karadağca, diğer bir kullanım şekli ile Karadağlıca. Bu yazıyı okurken, ben bu dili daha önce hiç duymadım diyenler için söylüyorum; yalnız değilsiniz. Açıkçası Karadağ hakkında araştırma yapmaya başlayıncaya kadar benim de böyle bir dilden haberim yoktu. Şimdi ise neredeyse bir yıldır Karadağ’da yaşıyorum.
Osmanlı’nın hükmü altında Türkçeye yaklaşan Slav dili…
Karadağca; Karadağ’da kullanılan bir Güney Slav dilidir. Bazılarına göre Hırvatça, Sırpça ve Boşnakçanın da beraber alındığı Sırp – Hırvat dilinin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.
Bir Güney Slav dili olan Karadağcanın ve Türkçenin nasıl kaynaştığı sorusunun cevabını Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda izlemiş olduğu politikanın sonucunda bulabiliriz. Diğer Balkan ülkeleri gibi Osmanlı’nın hükmü altında kalan Karadağ’da da Türkçenin izlerine rastlamak bu yüzden mümkün. Hatta Karadağ’ın Kolaşin şehri çevresinde Türk – Müslüman nüfus yaşamıştır. Ataları Kolaşin doğumlu olup hem Türk hem Karadağ pasaportuna sahip arkadaşlarım da oldu. Onlar da bazen ata topraklarını ziyaret etmek için Karadağ’a geliyorlar.
Ortak kelimeler
Tüm bu etkileşimler sonucunda günlük hayatlarında birçok Türkçe kökenli kelime kullanan Karadağlılar, bazen bir Türk ile sohbet ettiklerinde durduk yere döşek, yastık, çarşaf kelimelerini art arda sayarsa şaşırmayın. Burada biz de Türkçe kelime biliyoruz, ortak kelimelerimiz var demek istiyorlar. Başıma geldiği için biliyorum. İşte size örnekler:
- Dušek – Döşek
- Avlija – Avlu
- Badem – Badem
- Burek – (Kıymalı) Börek
- Ćilim – Kilim
- Jastuk – Yastık
- Kašika – Kaşık
- Sarma – Sarma
- Ćevap – Kebap
- Sapun – Sabun
- Čarčav – Çarşaf
- Fildžan – Fincan
Yazılışları ve anlamları benzer olan kelimelerin yanında yazılışları benzer ancak anlamları farklı kelimeler de var. Elbette bu kelimelerin eş sesli olması tamamen rastlantı. Bunlardan da birkaç örnek vereyim ki anlam karmaşıklığına sebep olmayayım.
Dünyada en çok zevk aldığım şeylerin başında kahve gelir. Kahvenin Karadağca’da karşılığı “kafa” kelimesidir. Türkçede ser, baş gibi anlamlara gelen “kafa” kelimesi Karadağ’da kahve anlamına geliyor. Kafa 1€ şeklinde bir tabela görürseniz sakın şaşırmayın. Bir başka örnek; Budva gibi bir turizm merkezinde yaşıyorsanız “soba, sobe” gibi tabelalar görebilirsiniz. “Soba”nın Karadağcada karşılığı ise odadır.
