Riskli kurtarmalardan ahbap-çavuş [tarzı] dış kaynak kullanımına, kuralsızlaştırmalara ve refah vurgunculuğuna kadar, Covid-19 felaket kapitalistlerine pek çok fırsat sağladı- ve onlar bu [fırsatlardan faydalandıkları] için çok mutlu oldular.
Covid-19, piyasanın başarısızlıklarını geçici bir süreliğine herkese göstermiş gibi görünüyordu. Ücretsiz izin, devletin insanlara doğrudan yardım ederek yoksulluk boşluğunu doldurabileceğini gösterdi: artık sır açığa çıkmıştı, daha fazla şirket kurtarma paketine kesinlikle gerek yoktu. Bunun yerine Thatcher’cı ekonominin damlama ekonomisi mantığına karşı koyan aşağıdan yukarı bir yaklaşımımız vardı.
Kapitalist makinenin dişlileri ters yöne dönerken ve dünya askıda duran bir canlılık içindeyken bazılarımıza bir nefes [alma fırsatı verildi]. Diğerlerine verilmedi. Temizlik işçileri, bakım işçileri, otobüs ve tren şoförleri ve diğerleri ekonominin belkemiği olarak ülkenin emek algısını yeniden oluşturdu. Bu, toplumu ilerletmek için gerçek finansal hizmet sağlayan servet yaratcılarının işçiler olduğuna dair kesin bir hatırlatmaydı.
Aylar sonra bu değişim algısı yok oldu. Covid şirket seçkinlerinin işlerini kontrolsüz olarak yürütebileceği bir sis perdesi görevi gördü.
“Yalnızca–gerçek veya algılanan- bir kriz gerçek değişim üretir. Bu kriz meydana geldiğinde alınacak önlemler etraftaki düşüncelere bağlı olur.” –Neoliberalizmin sevgilisi- Milton Friedman’ın bu sözleri Covid-19 pandemisinin şirket ve Muhafazakar çıkarlar tarafından gündemlerini ilerletmek için nasıl istismar edildiğini özetlemektedir: devlet aygıtının tasfiyesi, işin kuralsızlaşması ve korumaların aşınması. Bu felaketin yükü, -kamusal cüzdandan şirketlerin banka hesaplarına doğrudan kaynak transferi yoluyla- vergi mükellefleri tarafından omuzlanmaktadır.
Özel Sektör için Ödemek
Piyasanın Ulusal Sağlık Hizmeti’ne doğru ilerlemesi bir gecede olmadı ve olmayacak. Özel Finans Girişimi’nden “iç piyasanın” tanıtımına, 2012 Sosyal Bakım Yasası’na kadar, özelleştirme 1980’lerden beri devam ediyor.
Koronavirüs salgını bu hikayeye yeni bir bölüm yazıyor. Tory (muhafazakar, çn) bakanlar özel şirketlere münhasır çok sayıda sözleşme verdi; New York Times’a göre KKE(kişisel koruyucu ekipman) ve tıbbi tedarik sorumluluğu 18 milyar sterlin değerindeki 1200 ihale ile dağıtıldı ve bu toplamın yarısı daha önce bu alanda hiçbir deneyimi olmayan şirketlere veya Muhafazakar Parti’nin dostları ve ortaklarından oluşan şirketlere gitti.
Buna bir örnek, 400 milyon sterline ihale edilen test ve izleme sistemini denetleme sorumluluğu verilen Serco şirketidir. Hükümetin bilimsel danışma ekibi olan Sage, “angajman” ve “gecikmeler” ile ilgili sorunların programın virüsün yayılması üzerinde yalnızca “marjinal bir etkiye” sahip olacağı anlamına geldiği nedeniyle hükümeti uyardı.
Suçlu kim olacak? Serco yalnızca hissedarlarına karşı sorumlu ve karların 165 milyon sterline ulaşması öngörüldüğü için hisseler hızla yükseldi. Bir soruşturma varsa, Serco hizmeti 29 farklı şirkete taşerona vermiştir ki bu, programda çalışan 10500 kişinin 9000’inin doğrudan kendi çalışanı olmadığı anlamına geliyor. Hesap verebilirlik büyük olasılıkla bu bürokrasi ağında kaybolacak. Ve Boris Johnson bu test ve izleme sistemini “USS takip ve izleme” olarak adlandırdığı için halk sağlığı hizmeti, taşerona verilmiş grupların hataları üzerinden halkın en kötü öfkesine katlanmakla yükümlü hale geliyor.
Bir felaketten kazanç sağlamanın etiği en azından tartışmalıdır. Ancak işin içinde daha sinsi birşey var. Tory milletvekili Owen Patterson’un [danışmanlık yaptığı] özel bir sağlık firması olan Randox, kalite kaygıları nedeniyle 750000’inin iade edilmesi gereken test kitlerinin dağıtımından sorumlu olmasını sağlayan 133 milyon sterlinlik bir ihale ile ödüllendirildi. O zamandan beri başarısızlıkları için 347 milyon sterlinlik başka bir ihale ile ödüllendirildiler. Covid, şirketlerin sorumluluklarını yerine getirmede olağanüstü şekilde başarısız olduğu, ihmalkar şekilde hareket ettiği, ve devlet aygıtı içerisinde daha büyük bir rol ile ödüllendirildiği yeni bir ulusal norm yarattı. Amaç nakit ve peşin ödeme değil, uzun vadeli erişimdir.
Acımasız Düzenlemeler
Benzer şekilde şirket yöneticileri salgını, girdiklerinden daha güçlü hale getirmek için adımlar attı. Kanada’da yeni yürütme gücü, halk sağlığı acil durumu ile başa çıkmak için çevre korumalarının –bazıları süresiz olarak- askıya alınmasına izin verdi. Tek başına Alberta eyaleti Boru Hatları Yasası’nı, Çevresel Koruma ve Geliştirme Yasası’nı ve Petrol ve Gaz Koruma Yasası’nı değiştirdi.
Sınırın ardında Trump yönetimi pandemi maskesi altında, yalnızca petrol şirketlerinin “sorumlu davranmalarını” isteyerek bütün çevre yasalarını askıya aldı. Bu kuralsızlaştırma adımlarının sonuçları şimdiden ortaya çıkıyor: ABD’ye günde 370000 varil Kanada ham petrolü taşıyacak olan Keystone XL Boru Hattı, iklim [aktivistlerinin] kaygılarına rağmen geçen ay son izni aldı. Biden o zamandan beri bunu durdurmaya kararlı olduğunu iddia etti, ancak bu taahhüdünün yerine gelip gelmeyeceği göreve başlama gününden sonra görülecek.
Yükselen Şirket Zenginliği
Ve elbette, eski moda bir kurtarma planının olmadığı bir felaket olmazdı, aksi takdirde Koronavirüs Yardımı’na, ABD’deki Koronavirüs Yardım, Kurtarma ve Ekonomik Güvenlik Yasası denirdi. Kurtarma paketindeki 2.2 trilyon doların 500 milyar doları şirketler kesimi için ayrıldı. Gerekçe, büyük firmaların pandemi sırasında ayakta kalacak sermayeye sahip olmamasıdır.
Bu kurtarma, bu şirketlerin birçoğunun, yöneticilerinin şirket hisselerini geri satın aldığı, borsa fiyatlarını şişirdiği ve bu süreçte ikramiyelerini artırdığı hisse geri alımlarına girmesinden yalnızca aylar sonra geldi. ABD’de bu türden fahiş fiyat uygulamaları 1982’ye kadar yasadışıydı.
Bloomberg verisine göre, ABD’nin en büyük havayolu şirketleri, son on yıldaki nakit akışlarının yüzde 96’sını geri alımlara harcadı: 60 milyar dolarlık bir kurtarma talep eden Boeing sadece son iki yıl içinde hisse geri alımlarına 11.7 milyar dolar harcadı. Bu tür hisse senedi manipülasyonları, finanse edilen borçlarla ziyafet çeken ve borsada genellikle yıkıcı bir finansal çöküşe neden olan bir balon yaratan zombi şirketlerin ayakta kalmasına olanak sağlıyor.
Böylesi bir kumarhane kapitalizminin ABD’ye özgü olduğunu düşünen herkes tekrar düşünmelidir. İngiltere’de muhtemelen 67 milyar sterlin değerindeki kurumsal yardım fonu pandemiye bağlı olarak kullanıma sunuldu. Şimdiye kadar 53 şirket toplamda 16 milyar sterlin aldı. Bu şirketler, -Easyjet’in 300 hava slotunu henüz almış olmasına rağmen- 600 milyon sterlin toplayan Ryanair ve bir yıldan daha kısa bir süre önce kendi hisselerinin 250 milyon dolarlık kısmını yeniden satın almasına rağmen 600 milyon sterlin alan Baker Hughes gibi petrol şirketlerini de kapsıyor.
Şirketler fonları yanlış yönettiklerinde ve fahiş fiyat uyguladıklarında kurtarılacaklarını biliyorlar. Zenginler için sosyalizm ve yoksullar için piyasa mekanizmaları hükümetlerin ve şirketlerin felaket ve finansal krizlere karşı yapısal tepkisi haline geldi.
Kemer Sıkma 2.0
Pandemi nihayet sona erdiğinde felaket kapitalizminin sıradaki aşaması ortaya çıkacak. 2008 yılından hatırladığımız kemer sıkma ve mali sorumlulukla ilgili basmakalıp sözler dolaşıma girecek ve yük, en savunmasız olanı en ağır vuran kemer sıkma önlemleri aracılığıyla çalışanlar tarafından omuzlanacak –tabii ki bunu hala hayatlarıyla ödemediklerini varsayarak.
İngiltere ve Wales çevresinde 9 Mart ve 25 Mayıs arasında alınan veriler, koronavirüs ile ilgili 4761 ölümde “vasıf gerektirmeyen işlerde” çalışan insanların genel olarak en yüksek ölüm oranına sahip olduğunu belirtiyor. Güvenlik görevlileri en yüksek ölüm oranına sahip: Bu sırada güvenlik firması G4S International Finance Plc 300 milyon sterlinlik bir kurtarma yardımı aldı.
Bu pandemi inanılmaz sefalete neden oldu. Ancak şirket yöneticileri ve hükümet seçkinleri bu umutsuzluğu ideolojik gündemlerini ilerletmek için bir fırsat olarak değerlendirdiler. Sosyoekonomik eşitsizlikler, son on aydaki eşitsiz ölüm rakamlarının açıkça ortaya koyduğu işçi sınıfının yaşamına yönelik tehdidi arttırarak derinleşmeye devam ediyor; evlerinde yuvalanmış şirket akbabaları salgının darbesini yumuşatmak için çek almaya devam ediyor –bu süreçte zenginleşmelerinin tesadüften başka birşey olmadığını söylüyorlar.
[Tribune Mag’daki orijinalinden PolitikYol için Ekin Değirmenci tarafından çevrilmiştir.]
