Salgında, Amerika Birleşik Devletleri ve kurumları, uluslararası sisteme likidite sağlamaya etkisi olan önlemler aldı. Özellikle Latin Amerika’da bunlar IMF aracılığıyla ama aynı zamanda ABD Merkez Bankası (FED) ile yapılan anlaşmalarla da geldi. 2020’nin ilk çeyreğindeki bankacılık karlarının dağılımı ve borsadaki yükseliş FED ve Finans Endüstrisi arasındaki yakın ilişkiyi gösteriyor.
Ocak ayının sonundan bu yana dünya borsaları, dünyada üretimi ve hizmetleri kapatma önlemlerinin bir etkisi olarak yaygın bir düşüş sergiledi (http://www.obela.org/analisis/la-financiarizacion-de-la-crisis-del-covid19). 23 Mart’ta, yani borsalarda dünya genelinde çöküş olduğu gün, FED borsaların gidişatını değiştiren bir ekonomik toparlanma için önlemleri açıkladı. Müdahale birkaç kanal aracılığıyla oldu:
• Main Street Program (Reel Ekonomi Kredi Programı), nakit akışında kesintiyle karşılaşan küçük ve orta büyüklükteki işletmelere kredi akışını sağlamak için tasarlandı, 600 milyar dolar.
• Birincil piyasadaki şirket tahvillerinin alımı ve uygun şirketlere kredi hibeleri, 500 milyar dolar.
• İkincil piyasadaki şirket tahvillerinin alımı, bireysel olarak tahvilleri ve varlıkları gruplandıran ve onların toplu davranışını taklit eden bir borsa enstrümanı olan borsa yatırım fonlarının (BYF) alınması, 250 milyar dolar.
• Kambiyo senetlerinin ve kısa vadeli senetlerin finansmanının şirketlere ve diğerlerine sağlanmasının artması, 100 milyar dolar.
• Teminatlandırılmış tüketici kredi varlıklarının, örneğin otomobil kredilerinin, öğrenci kredileri ve diğerlerinin alımı, 100 milyar dolar.
• Kamu ve yerel yönetimlerin kısa vadeli borcunun alımı, 500 milyar dolar.
En yüksek işsizlik oranı olan %14.7 (22 milyon işsiz) Haziran’da %13.3’e düştü ama ABD işsizlik yardımına Nisan ayında 42 milyon başvuru Haziran’da 45 milyona yükseldi. Yenilenen krediler birinci çeyrekte yüzde 64 düştü ve Visa şirketi Mayıs’ta kredi kartı kullanım hacminde yüzde 21’lik bir düşüş ve banka kartı kullanımında yüzde 12’lik bir artış bildirdi. Mortgage kredileri, gecikmiş öğrenci kredileri, kredi kartları ve üretken kurumsal sektör temerrütlerinde bir artış oldu.
ABD’de, bankacılık sektöründe pay başına kazanç karşısında pay başına temettü dağılımı iki katına çıktı (daha fazla bilgi için, https://www.ft.com/content/6d5fe3f5-9b88-44de-a264-ab18076ff5d4?segmentId=3f81fe28-ba5d-8a93-616e-4859191fabd8). Bu, perakende satış şirketlerinin (J.C. Penney and Neiman Marcus), otellerin; (Chuck E. Cheese, Food First) gibi bazı restoran zincirlerinin, Hertz Rent a Car gibi (araba kiralama) şirketlerinin iflası ve (en önde gelenleri söylemek gerekirse Renault, Ford, Delta Airlines, Bombardier, Boeing, American Airlines) gibi şirketlerin yatırım notu kaybı bağlamında gerçekleşti. Bu koşullarda, borsalar tam tersine güçlü bir toparlanma gösterdi ve Nasdaq yeni zirvelere ulaştı. Zoom, Amazon, Google, Apple, Microsoft, Tesla, Netflix ve Facebook şirketleri kapanmadan faydalanan en prestijli şirketler arasındadır.
FED, küresel bir merkez bankası olarak, Avustralya, Brezilya, Kore, Meksika, Singapur ve İsveç ile 60 milyar dolarlık ve Danimarka, Norveç ve Yeni Zelanda ile 30 milyar dolarlık swap hatları aracılığıyla dünyanın geri kalanında uluslararası likidite sağlayıcısı olma rolünü sürdürüyor. Varlık geri alım sözleşmesi kapsamında ABD hazine bonolarını satmaya gerek kalmaksızın kısa vadeli dolar sağlamak amacıyla FED’e hesabı olan merkez bankalarına açık olan bir repo programını da başlattı.
IMF Haiti’ye 112 milyon dolar, Saint Lucia’ya 29 milyon dolar, Dominik’e 14 milyon dolar, Grenada’ya 22 milyon dolar büyüklüğünde hızlı krediler verdi. Karşılaştırıldığında kayırılan ülkeler Bolivya (327 milyon dolar) Kosta Rika (508 milyon dolar), Dominik Cumhuriyeti (650 milyon dolar), Ekvador (643 milyon dolar), El Salvador (389 milyon dolar), Panama (515 milyon dolar) ve Paraguay’dır (274 milyon dolar). Meksika, Peru, Şili ve Kolombiya gibi diğer büyük ülkeler sırasıyla 61000, 23930 ve 11000 milyon dolarlık esnek kredi hatlarına sahiptir.
FED ve merkez bankalarının müdahalesi piyasa aksaklığından, asimetrilerden ve serbest rekabet eksikliğinden bahsediyor. Hepsi mükemmel piyasa savunucularının karşısındadır. Birinci çeyrekte şirketlerin pay başına kazandığına göre çoğu temettü dağılımınının iki kat daha fazla olması, finansallaşmayı, finans kapitalin ve doların gücünü yansıtması bağlamında bir çelişkidir. FED ve merkez bankasının likidite artışı borsaların, mevcut eşitsizliğin artışına yol açan bir çelişki içinde, üretim, yüksek işsizlik seviyeleri, düşük tüketim seviyeleri ve üretimin yıkımında bir toparlanma olmaksızın, yükselmesine olanak sağladı.
[ www.networkideas.org’taki orijinalinden Türkçe’ye Ekin Değirmenci tarafından PolitikYol için çevrilmiştir. ]
