Gerçek ötesi çağda seçim kampanyası yapmanın dayanılmaz ağırlığı

Sürekli itham edilen ve yanıltıcı iddialara maruz bırakılan partiler ve liderler ile sürekli çarpıtılmış, gerçek ötesi, propaganda 4.0 ürünü haber ve bilgilere maruz bırakılan seçmenler elbet bir noktada kader ortağı olduklarını idrak edeceklerdir. 

14 Mayıs seçimlerinin son düzlüğüne girerken, bu sürecin belirleyicisinin gerçek ötesi (post-truth) siyaset olacağı açıklık kazanmaya başladı. Seçimin startının verildiği günden bu yana YouTube üzerinden paylaşılan videoların ne kadarının doğru ne kadarının yanlış olduğuna dair doğru düzgün bir kontrol listesine sahip olmayan seçmenlerdeki kafa karışıklığı sandığa kadar devam edeceğe benzer.

İfşaattan iftiraya uzanan video savaşları ve yalan içerikli seçim argümanları bugüne kadar belki de iktidarın kutuplaştırıcı siyasetine hizmet eden kullanışlı araçlardı. Ancak giderek dozu artan kutuplaştırıcı siyaset bir noktadan sonra bumerang gibi geri dönerek kutuplaştırıcı kaynağı hedef almaya başlamıştır.

Gerek miting meydanlarındaki gerekse sosyal mecralardaki yalan rüzgarının elbette en fazla zarar verdiği kimlik yurttaşlık kimliğidir. Seçmenin sandığa yansıyacak iradesinin her türlü yalan ve iftiradan azade kalacağını düşünmek bu ortamda pek mümkün görünmemektedir. Seçimlerdeki iki büyük rakip olarak Millet İttifakı ve Cumhur İttifakı ortaklarının söylemleri ve seçim stratejileri de birbirinden farklıdır.

Miting meydanlarındaki, açılış törenlerindeki söylemlerine bakıldığında, iktidar kanadını oluşturan Cumhur İttifakı liderlerinin negatif kimliklendirme stratejisini benimsediğini ve kendi seçmenini konsolide edebilmek için her türlü gerçek ötesi söylemi sahiplendiğini söyleyebiliriz. Negatif kimliklendirme stratejisinde, seçmenlerde kendilerine yönelik bir sempati oluşturmaktan ziyade, rakibin etnik, dinsel vb. kimliği üzerinden bir şeytanlaştırma ve düşmanlaştırma siyaseti güdülür. ^

6 Şubat deprem felaketinden bu yana iktidar kanadının açıklamalarında dozu artan gerçek ötesi ifadeler ve ithamlar herkesin malumudur. En son Giresun mitinginde konuşan AKP genel başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Biz LGBT’ci değiliz. CHP LGBT’ci, İyi Parti LGBT’ci, HDP LGBT’ci. Cumhur İttifakı olarak biz karşıyız. Çünkü bizim için aile kutsaldır” demişti. Bu sözleriyle muhalefeti toptan aile karşıtı olmakla suçlamıştı.

Negatif kimliklendirme sürecinde kantarın topuzunun kaçırıldığının farkına varan Erdoğan bu kez bir sosyal medya paylaşımında, “siyasetin özünde var olan tatlı rekabetin siyasi husumete dönüştürülmesine lütfen fırsat vermeyelim” ifadelerini kullanmıştır. Çünkü negatif propaganda ve negatif kimliklendirmenin de bir sınırı vardır.

Millet İttifakı’nın benimsemiş olduğu kampanya stratejisi ise daha ölçülü, saygılı, sakin ve umut verici bir tonda ilerlemektedir. Negatif kimliklendirme stratejisini benimsemediği için iktidara karşı düşmanlaştırma siyaseti yerine Türkiye’nin bozulan iktisadi ve demokratik dengelerini düzeltme, ekonomik refahın toplumsal gruplar arasında yaygınlaştırılması, kadınların, çocukların, engellilerin, emeklilerin, memurların, yoksulların durumlarının iyileştirilmesi, gençlerin geleceklerini öngörebilecekleri bir Türkiye’yi inşa etme gibi vaatleri içermektedir.

Halka yapılan açıklamalarda açık ve şeffaf olunması seçmenlerde güven inşa eder. Güvenilir bir parti ve lider olmanın en önemli göstergesi açık ve şeffaf bir iletişim stratejisinin benimsenmiş olmasıdır.

Ancak gerçek ötesi siyasetin etkisi-saldırısı altında oldukları için uygulayabilecekleri bazı yöntemlere burada kısaca değinmek isterim:

1. Gerçeklerin topluma açık ve net bir şekilde anlatılması. Rakibin yanıltıcı iddialarının doğru olmadığını ispatlamak için gerçekleri kanıtlar ve veriler kullanmak, söyledikleriyle çelişen noktaları aydınlatmak işe yarayabilir. Bu amaçla kamuoyunda ön almak için Millet İttifakı Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun Dark Web ve Deep Fake hakkında yaptığı açıklamalar dikkate değerdir.
2. İtibarın korunması. Gerçek ötesi saldırıların amacı itibar suikastıdır. Rakibini halkın gözünde itibarsızlaştırma girişimleridir. Bu yanıltıcı iddialara karşı sürekli savunmada kalmak yerine muhalefetin kendi itibarını korumaya yönelik bir stratejisinin olması gerekir. 13.Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun kimliğine yönelik iktidar kanadının Alevi imalarının ardından, yayınlamış olduğu Alevi videosu itibarın korunmasına yönelik bir hamle olarak kamuoyunda oldukça olumlu bulunmuş ve tüm zamanların en fazla izlenen videoları arasına girmişti.
3. Empati kurulması. Rakibin destekçilerinin neden gerçek ötesi yalanlara inandığını anlamaya çalışmalı. Empati kurmak onların kaygılarını ve endişelerini anlamak, onların sorunlarını çözmek için gerçekçi çözümler sunmayı sağlar. Umreye giden bir otobüste çekilmiş bir videoda, mikrofonda konuşan kişi “dinsiz imansızlara ülkeyi teslim edersek, emin olun ülkede ne Kur’an okuyabiliriz, ne camilere girebiliriz, ne orucumuzu doğru düzgün tutabiliriz, ne ibadetimizi doğru düzgün yapabiliriz” demektedir. Bu söylem Erdoğan’ın zaman zaman kullandığı “bunlar Allahsız, bunlar kitapsız” hitabıyla örtüşmektedir. Cumhur İttifakı seçmeniyle empati kurulacak nokta burasıdır.
4. Açıklık ve şeffaflık. Halka yapılan açıklamalarda açık ve şeffaf olunması seçmenlerde güven inşa eder. Güvenilir bir parti ve lider olmanın en önemli göstergesi açık ve şeffaf bir iletişim stratejisinin benimsenmiş olmasıdır. Yalan beyanlara karşı ortaya konulacak doğruların açıklıkla halkla paylaşılması yalanın etkisini kısa sürede yitirmesine yol açar. Güçlü iletişim güçlü liderliğin ayrılmaz parçasıdır. Millet İttifakı bileşenlerinin seçimden önceki 13 ay boyunca yapmış oldukları toplantılar ve toplantılar sonrasında hepsinin oy birliği ile almış oldukları kararlar ve belgeler seçmendeki güvenin inşasına büyük ölçüde katkıda bulunmuştur diyebiliriz. Seçime kadar sürecin yine açık ve şeffaf iletişim ilkesiyle yürütülmesi başarı getirecektir.
5. İş birliği yapma, dayanışma ağları kurma. Rakiplerin yanıltıcı iddialarına karşı mücadele etmek için iş birliği yapılabilecek gruplarla, bireylerle, gazetecilerle, sivil toplum örgütleriyle birlikte çalışarak kamuoyu duvarı inşa edilebilir. Çünkü ortaya atılan yalanlar aslında sadece muhalif liderleri değil, kutuplaştırıcı dinamikleri harekete geçirdiği için toplumdaki birlik ve beraberlik duygusunu da hedef almaktadır.
6. Sosyal medya kullanımının optimize edilmesi. Gerçek ötesi yalanları genellikle sosyal medya aracılığıyla yayılır. Bu nedenle en iyi mücadele mecrası yine sosyal medyadır. Sosyal medya hesaplarının kullanılarak doğru bilgilerin paylaşılması, yanıltıcı iddiaları çürütecek görsellerin, infografiklerin ve videoların kullanımı etkili olacaktır. Son dönemde Kemal Kılıçdaroğlu’nun Twitter, Instagram ve TikTok hesaplarından yapmış olduğu paylaşımlar gençler arasında oldukça etkili olmaktadır.
7. Düzeltmeler yapmak. Halkın dikkatini çekmek için rakibin yanıltıcı iddialarının doğru olmadığına, gerçeklerle çeliştiğine dair sürekli düzeltmeler yapmak gerekebilir. Sükut ikrardan gelir atasözünün etkili olacağını düşünerek, düzeltmelerin yanıltıcı iddiaların yayıldığı kanallarda veya mecralarda yapılması gerekir. Halkın zihninde yanlış bilgilerin kalma süresi uzarsa kalıcılık kazanabilir. Bu nedenle düzeltmelerin vakit kaybetmeden yapılması hayati önem taşır.
8. Zamanı iyi yönetmek. Yanıltıcı iddialarla başa çıkmak çok ayrıntılı bir medya takibi gerektirir. Aynı anda birden fazla konuda mücadele ederken önemli konuları gözden kaçırmamak, ama aşırıya da kaçmamak gerekir. Doğru zamanda yanıt vermek ve önemli konulara odaklanmak zamanı iyi yönetmekle bağlantılı olacaktır. Yanıt verirken, karşı blok seçmenleriyle bir kutuplaşmaya girmek yerine, diyalog kurmak daha etkili olacaktır.
9. Pozitif mesajlar vermek. Belki de Millet İttifakı’nın en başarılı olduğu konu mesajların pozitif olmasıdır. Kampanya mesajları insanları Millet İttifakı’nın vizyonu, değerleri ve politikaları hakkında olumlu düşünmeye teşvik eder niteliktedir. Bu durum seçmenlerin motivasyonunu arttırır. İktidar kanadını oluşturan Cumhur İttifakı’nın en zayıf olduğu konu ise odaklandığı kutuplaştırma siyaseti nedeniyle pozitif mesaj verme konusudur. Sürekli öfke ve kızgınlık içeren kampanya dilinin yorgun seçmenler açısından cazibesi zayıf olacaktır.
10. Yaratıcı olmak ve kriz yönetimine hazırlıklı olmak. Gerçek ötesi yalanlarla mücadele etmek her zaman bir kriz yönetimi stratejisi gerektirir. Bunun yanı sıra, yaratıcı çözümler ve farklı iletişim stratejileri geliştirmek, insanları doğru bilgiye yönlendirmek bir çıkış olabilir.

Dozu arttırılmış bir kutuplaşmanın bundan önceki seçimlerde iktidara kazandıran bir strateji olduğu bu seçimde de kazandıracağı anlamını taşımamaktadır. Kutuplaşma yorgunu seçmenin aradığı birlik hayalinin anahtarı bu kez Millet İttifakında ve muhalefet bloğunun elinde görünmektedir.

Yukarıdaki yöntemlere daha farklı eklemeler yapmak elbette mümkün. Sürekli kamuoyunun nabzını tutmak, alandan veri toplamak, yanıltıcı iddiaların etkisini ölçmek, gerçek hayattan örneklerle ortadaki iddiaları çürütmek, seçim sürecinde rakibin gerçek ötesi iddialarını iddialar/doğrular matrisiyle (doğruluk payı sitesine benzer şekilde) yayınlanması, dürüstlük, açıklık, şeffaflık, saygınlık gibi liderlik özellikleriyle örnek davranışlar sergilemek eklenebilir.

Seçimlere az bir zaman kala iktidar ve ana muhalefet bloğunu gerçek ötesi yalanlara maruziyet ve bununla başa çıkma stratejilerini izleyen seçmenler elbet zihinlerinde ve kalplerinde bir değerlendirme yapacaktır. Çünkü hepimiz özünde birer hakikat yolcusuyuz ve hakikati arıyoruz. Gerçek ötesi durumun ortadan kaldırdığı nesnel hakikatin üretilebilen bir hâl almış olması “gözünle görsen de inanma” düsturuna dönüşmüş durumdadır.

Dozu arttırılmış bir kutuplaşmanın bundan önceki seçimlerde iktidara kazandıran bir strateji olduğu bu seçimde de kazandıracağı anlamını taşımamaktadır. Kutuplaşma yorgunu seçmenin aradığı birlik hayalinin anahtarı bu kez Millet İttifakında ve muhalefet bloğunun elinde görünmektedir. Sürekli itham edilen ve yanıltıcı iddialara maruz bırakılan partiler ve liderler ile sürekli çarpıtılmış, gerçek ötesi, propaganda 4.0 ürünü haber ve bilgilere maruz bırakılan seçmenler elbet bir noktada kader ortağı olduklarını idrak edeceklerdir.