Tam ve gerçek eşitlik için kadınlar kararların alındığı tüm kademelerde eşit temsil edilmeli; kadınların sözleri, sesleri, talepleri ve beklentileri politikalara yansımalı.
“Bir kadın, ne zaman kendi sesini duyurmak için ayağa kalksa, planlamamış bile olsa, tüm kadınlar için de ayağa kalkmış olur.”
Maya Angelou
Kadınların sesleri, sözleri ve talepleri görünür değil, kadınlar karar alma süreçlerine dahil edilmiyor ve eril politikalar gündelik hayatın her alanını A’dan Z’ye şekillendiriyor. Toplumun yarısını oluşturan kadınların bürokraside, siyasette, akademide, sporda, sanatta ve daha birçok mecrada; kısacası seçimle ve atama ile gelinen tüm karar alma mekanizmalarında eksik temsili yaygın bir insan hakları ihlali.
Oysa ki, eksik temsil ve dolayısıyla eksik katılım bir “demokrasi meselesi”. Demokrasinin gücü ve kalitesi, kadınların ve ayrımcılığa uğrayan diğer grupların karar alma süreçlerine dengeli katılmasına, eşit temsil edilmesine ve kimsenin geride kalmamasına bağlı. Nihayetinde, gerçek demokrasi için nüfusun yarısı olan kadınlar yönetim kademelerinde eşit temsil edilmeli, kararlara eşit katılmalı ve karar alma süreçlerinin “nesnesi” değil öznesi olmalı. Unutmayalım ve her zaman hatırlayalım, eşit temsil temel bir insan hakkıdır!
Kız çocukları eğitim imkanlarına eşit düzeyde(!) katılabilse bile bu durum istihdama yansımıyor, özellikle kademe yükseldikçe kadın temsili hızla düşüyor. Halbuki, eşit temsil olmadan kapsayıcılık olmaz, çeşitlilik olmaz, çok kültürlülük olmaz, sürdürülebilir kalkınma olmaz.
CUMHURİYETİN 100. YILINDA KARAR ALMA MEKANİZMALARINDA KADIN TEMSİLİ
Türkiye’de kadınların eksik temsili -yerel siyasetten ulusal siyasete akademiden bürokrasiye kadar- her alanda yoğun olarak hissediliyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını kutladığımız 2023 itibarıyla karar alma mercilerindeki kadın temsilini incelediğimizde;
Cumhurbaşkanlığı Kabinesi’nde ve TBMM’de Kadın Temsili
- 17 bakandan sadece 1’i kadın (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı).
- 579 milletvekillinden 100’ü kadın, bir diğer ifadeyle kadın milletvekili oranı % 17,27.
Yerel Siyasette Kadın Temsili
- 30 büyükşehirden sadece 2’sinde belediye başkanı kadın (Aydın Büyükşehir ve Gaziantep Büyükşehir Belediyesi).
- 51 il belediyesinin bir tanesinin bile başkanı kadın değil.
- İl genel meclis üyesi oranı sadece % 3,77.
- Kadın belediye meclis üyesi oranı yalnızca % 11,01.
- 234 mahalleden sadece 1010 mahallenin, 18.274 köyden ise yalnızca 124’ün muhtarı kadın. Türkiye genelinde toplam 1.134 kadın muhtar var, diğer bir deyişle kadın muhtar oranı yalnızca % 2,24.
Akademide Kadın Temsili
- Kadın profesör oranı % 32 olmasına rağmen 129 devlet üniversitesinden sadece 5’inin ve 75 vakıf üniversitesinden ise 12’sinin rektörü kadın. En nihayetinde, kadın rektör oranı yalnızca % 8,3!
Mülki İdare Amirliğinde Kadın Temsili
- 81 validen sadece 3’ü kadın (Afyonkarahisar, Bartın ve Nevşehir).
- 922 kaymakamdan yalnızca 101’i kadın.
Görüldüğü üzere, kararların alındığı mekanizmalar erkek egemenliği altında ve eril tahakküm tüm karar alma süreçlerini derinden, sistemli ve yoğun olarak etkiliyor. En nihayetinde, yüzyıllardır varlığını sürdüren ve toplumun kılcal damarlarına kadar işlemiş olan cinsiyetçi tutumlar, davranışlar ve normlar nedeniyle kadınlar kamusal alandan ve özellikle yönetim kademelerinden uzak kalıyor. Kadınlar iş dünyasında, siyasette, sanatta, bürokraside, akademide şiddetin görünen ve bir o kadar da görünmeyen bin bir yüzüyle karşılaşıyor.
Özetle, 21. yüzyılın ilk çeyreğinin bitmesine birkaç yıl kala halen eksik temsil sorunu dünyada ve Türkiye’de kadın hareketinin gündemin ilk sıralarında yer alıyor. Kadınlar eşit, özgür, adil, kapsayıcı ve şiddetsiz bir dünyada ve Türkiye’de yaşamak istiyor.
SON SÖZLER
Türkiye Cumhuriyeti’nin temel kuruluş felsefesi olan cinsiyet eşitliği anlayışı başta seçimle ve atama ile gelinen karar alma mekanizmaları olmak üzere hayatın tüm alanlarına işlemeli. Tam ve gerçek eşitlik için kadınlar kararların alındığı tüm kademelerde eşit temsil edilmeli; kadınların sözleri, sesleri, talepleri ve beklentileri politikalara yansımalı.
Sonuç olarak, kız çocukları eğitim imkanlarına eşit düzeyde(!) katılabilse bile bu durum istihdama yansımıyor, özellikle kademe yükseldikçe kadın temsili hızla düşüyor. Halbuki, eşit temsil olmadan kapsayıcılık olmaz, çeşitlilik olmaz, çok kültürlülük olmaz, sürdürülebilir kalkınma olmaz.
Ezcümle, kadınlar “eşit temsil” ve “eşit katılım” istiyor!
