3 yıl 4 ay kadar süren süren savaşın sonunda Türk milletini ve ordusunu adım adım hedefe taşıyan 30 Ağustos Zaferi, bin yılları aşkın Türk tarihi içerisinde de en uzun süre barış dönemini sağlayan bir galibiyet olmuştur.
Türk İstiklal Savaşı’nın son safhasını ve zirvesini teşkil eden Başkomutanlık Meydan Muharebesi sayesinde, mücadelenin büyük bir zaferle taçlanmasını sağlayan ‘’Büyük Taarruz’’un 100. yıl dönümünü geride bırakmaktayız. Yaklaşık 2.300 askerimizin şehit, 9.300’den fazla askerimizin de yaralı düştüğü bir asırlık bu önemli taarruz hareketinin perde arkasını hatırlatmak istedim.
Sakarya Meydan Muharebesi’nden önemli bir galibiyetle ayrılan Türk Ordusu, Yunan kuvvetlerine karşı taarruza geçecek bir vaziyette değildir. Daha önce gerçekleştirilen Gediz ve Aslıhanlar-Dumlıpınar Taarruz girişimlerinden de tecrübeyle Türk Ordusu, daha ziyade savunma manevralarında başarılı olurken taarruz girişimlerinde ise zayıf bir görüntü sergilemiştir.
Dolayısıyla ordunun başarılı olabileceği bir taarruza girişebilmesi için öncellikle mevcut eksiklerini tamamlaması gerekmektedir. Bu eksiklerin tamamlanabilmesi adına halktan son defa özveride bulunması istenmiş ve tüm mali kaynaklar sonuna kadar zorlanarak taarruz için hazırlıklar başlamıştır.
Ülkenin tüm kaynakları ordu için seferber edilirken muharebelerin fiilen bittiği Doğu ve Güney cephesindeki askeri birlikler de destek amaçlı Batı cephesine intikal ettirilmiştir. Ayrıca İstanbul’daki Milli Mücadele yanlısı cemiyetler de işgalci emperyalist devletlerin silah depolarından kaçırdıkları silahları Ankara’ya göndermiştir. Türk Ordusu, Anadolu’da bulunan yaklaşık 200.000 Yunan askerine karşı ilk defa bu denli bir taarruz hareketine kalkışacağı için yaklaşık bir yıllık kadar süren hazırlık neticesinde asker sayısını 186.000’e yükseltmiştir.
Taarruz hareketini vakti yaklaştıkça Sakarya Meydan Muharebesi öncesinde çıkartılan ve üç defa süresi uzatılarak 4 Ağustos’ta sona erecek olan Başkomutanlık Yasası, yeniden gündeme gelmiş ve Başkomutanlık Yasası TBMM’nin oy birliğiyle verdiği karar doğrultusunda süresiz uzatılmıştır. Sakarya Meydan Muharebesi sonrasında kamuoyunda tezahür eden sabırsızlık nedeniyle Gazi Mustafa Kemal Paşa, TBMM’de 6 Mart 1922 tarihinde yapılan kapalı bir oturumda: “Ordumuzun kararı, taarruzdur. Fakat bu taarruzu tehir ediyoruz. Sebebi, hazırlığımızı tamamen bitirmeye biraz daha zaman lazımdır. Yarım hazırlıkla, yarım tedbirlerle yapılacak taarruz, hiç taarruz etmemekten çok daha kötüdür.” cümleleriyle şüpheleri gidermek istemiştir.
Batı Anadolu’yu müdafaa etmek isteyen Yunan kuvvetleri, bu doğrultuda Gemlik Körfezi’nden Bilecik, Eskişehir ve Afyonkarahisar’ın doğusu ile Büyük Menderes Nehri’ni devamında Ege Denizi’ne dayanan bir savunma hattı tesis etmiştir.
Türk Ordusunun taarruz hareketi çerçevesince 1. Ordu askerleri, Afyonkarahisar’ın güneybatısından kuzeye doğru harekete geçtiğinde Afyonkarahisar’ın doğusu ve kuzeyinde yer alan 2. Ordu birlikleri de saldırıyla mutlak zafer alınmak istenen 1. Ordu bölgesine düşmanın kuvvet kaydırmasını engelleyecek ve Döğer’deki düşman kuvvetlerini kendi üzerine çekmeye çalışacaktı. 5. Süvari Kolordusu ise Ahır Dağları’nı aşarak düşmana yandan ve arkadan saldırarak Yunan kuvvetlerinin İzmir ile olan ulaşım ve haberleşme ağını kesecektir.
30 Ağustos 1922 Çarşamba günü Türk kuvvetlerinin mutlak zaferiyle sonuçlanan taarruzun son safhası Türk tarihinde ‘’Başkomutanlık Meydan Muharebesi’’ adıyla yer almıştır.
Başkomutan Müşir Gazi Mustafa Kemal Paşa, haziran ayının ortalarında taarruza kalkma kararı alarak bu kararı yalnızca cephe Komutan Mirliva İsmet Paşa, Genelkurmay Başkanı Birinci Ferik Fevzi Paşa ve Millî Savunma Bakanı Mirliva Kâzım Paşa ile paylaşmıştır. Hazırlıklar neticesinde Mustafa Kemal Paşa, 19 Ağustos 1922 tarihinde Ankara’dan Akşehir’e geçerek 26 Ağustos 1922 Cumartesi sabahında orduya taarruz emrini vermiştir.
- Süvari Kolordusu, 26 Ağustos gecesinde Ahır Dağları üzerinden Ballıkaya mevkiine sızarak Yunan kuvvetlerinin gerisine intikal etmiştir. Sabah ışıklarıyla birlikte Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa, Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa ve Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa ile beraber harekâtı idare için Kocatepe’deki mevziiye gelmiştir.
Topçu birliklerinin sabah saat 04.30’da tanzim ateşiyle başlattığı harekât, saat 05.00’te önemli noktaların yoğun top ateşine maruz kalmasına kadar devam etmiştir. Türk birlikleri, sabah 06.00’da Tınaztepe’ye taarruz mesafesine yaklaşmış ve tel örgüleri aşarak Yunan kuvvetlerini süngü hücumuyla dağıtarak Tınaztepe bölgesini ele geçirmiştir. Saat 09.00 sularında Belentepe, ardından Kalecik – Sivrisi bölgesini ele geçiren Türk Ordusu, harekâtın ilk günü, Büyük Kaleciktepe’den Çiğiltepe’ye kadar uzanan yaklaşık 15 km çapındaki bölgede bulunan Yunan kuvvetlerinin 1. hat mevziisini ele geçirmiştir.
Bunlar yaşanırken savaşın bir tarafı da havada devam etmiştir. 26 Ağustos günü, havanın bulutlu olmasına karşın Türk uçakları keşif, bombalama ve kara birliklerini muhafaza etmek adına havalanmış gün boyu sürdürdükleri devriye uçuşları esnasında av uçakları, dört kez Yunan uçaklarıyla karşılaşmıştır. Gerçekleştirilen hava çarpışmaları sonucunda üç Yunan uçağı kendi hava sahasına püskürtülmüş ve bir Yunan uçağı ise bölük komutanı Yüzbaşı Fazıl tarafından Afyonkarahisar’ın Hasanbeli kasabasına yakın bir bölgeye düşürülmüştür.
Başkomutanlık Meydan Muharebesi neticesinde, Yunan kuvvetlerinin önemli bölümü 30 Ağustos 1922 tarihinde Türk Ordusunun ateş hatları içerisinde imha edilmiş ve Kütahya geri alınmıştır.
Türk kuvvetleri, 27 Ağustos Pazar sabahında tüm cephelerde yeniden taarruza kalkarak taarruzun ikinci gününde Afyonkarahisar geri ele geçirmiş ve böylelikle Başkomutanlık Karargâhı ile Batı Cephesi Komutanlığı Karargâh Merkezleri Afyonkarahisar’a taşınmıştır. 28 Ağustos Pazartesi ile 29 Ağustos Salı günü başarıyla sonuçlanan taarruz harekâtı, 5. Yunan Tümeni’nin püskürtülmesiyle neticelenmiştir.
29 Ağustos gecesi bir durum değerlendirmesinde bulunan karargâh, ortaya ivedilikle taarruz harekâtının sonuçlandırılması doğrultusunda bir irade koyarak düşman birliklerinin geri çekilme güzergâhlarının kesilmesi ve onları çarpışmaya iterek teslim olmaya yöneltme yolunda karar almıştır. 30 Ağustos 1922 Çarşamba günü Türk kuvvetlerinin mutlak zaferiyle sonuçlanan taarruzun son safhası Türk tarihinde ‘’Başkomutanlık Meydan Muharebesi’’ adıyla yer almıştır.
Başkomutanlık Meydan Muharebesi neticesinde, Yunan kuvvetlerinin önemli bölümü 30 Ağustos 1922 tarihinde Türk Ordusunun ateş hatları içerisinde imha edilmiş ve Kütahya geri alınmıştır. İşgalci Yunan kuvvetlerinin önemli bir bölümü imha edilip ya da esir alınırken kalan kısım üç grup şeklinde geri çekilmiştir. Bu doğrultuda Gazi Mustafa Kemal Paşa, Fevzi Paşa ve İsmet Paşa bir araya gelerek işgal kuvvetlerinin kalıntılarını takip etmek adına Türk Ordusunun büyük bölümünün İzmir istikametine intikal etmesini kararlaştırmış ve Gazi Mustafa Kemal Paşa, orduya “Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” emrini vermiştir.
1 Eylül 1922 tarihinde takip harekâtına başlayan Türk Ordusu, Yunan birliklerinin İzmir, Dikili ve Mudanya’ya kadar geri çekilmesini takip etmiştir. 2 Eylül günü, Yunan ordusu Başkomutanı General Nikolaos Trikupis ve kurmaylarıyla birlikte yaklaşık 6.000 Yunan askeri, Afyonlu Ahmet Çavuş liderliğindeki Uşak’ta bulunan Türk kuvvetlerinin eline esir düşmüştür. 15 gün içerisinde 450 kilometre kadar yol kat ederek 9 Eylül 1922 sabahında İzmir’e giren Türk birlikleri içerisinde Sabuncubeli’nden geçen 2. Süvari Tümeni, Mersinli yolu ile İzmir’e doğru ilerlerken bunun solunda 1. Süvari Tümeni de Kadifekale’ye doğru ilerlemiştir. 1. Süvari Tümeni’nin 2. Alayı, Tuzluoğlu Fabrikası’ndan geçerek Kordonboyu’na ulaşmış ve Yüzbaşı Şerafettin Bey İzmir Hükûmet Konağı’nda, 5. Süvari Tümenin önderi Yüzbaşı Zeki Bey Kumandanlık Dairesi’nde, 4. Alay Komutanı Reşat Bey ise Kadifekale’de Türk bayrağını göndere çekmiştir.
3 yıl 4 ay kadar süren süren savaşın sonunda Türk milletini ve ordusunu adım adım hedefe taşıyan bu zafer, bin yılları aşkın Türk tarihi içerisinde de en uzun süre barış dönemini sağlayan bir galibiyet olmuştur.
